Aşı Karşıtlığı Akımının Ortaya Çıkma Hikâyesi
1998 yılında Andrew Wakefield isimli Britanyalı bir araştırmacı, 12 kişi üzerinde bir araştırma yapar ve MMR (kızamık, kabakulak, kızamıkçık) aşısının “otizme yol açtığı” sonucuna vardığını bildirir. The Lancet’te yayınlanan makale “aşı karşıtlığı” akımı başlatır. 2004 yılında, bir ilaç firmasına dava açmaya çalışan bir hukuk bürosu tarafından Andrew Wakefield’a para ödendiği ortaya çıkınca, ortak araştırmacılar yazarlar listesinden isimlerini geri çekerler. Wakefield’ın tıbbi lisansı Britanya hükûmeti tarafından elinden alınırken, 2010 yılında ise makalenin, içerdiği yanlış bilgiler sebebi ile kaldırılmasına karar verilir.[1] Bugün, Dünya Sağlık Örgütü (WHO), aşı karşıtlığı hareketinin şu anda evrensel sağlığa en büyük 10 tehditten biri olduğunu kanısında.[2]
Kızamık Vakalarındaki Ani Artış
Avrupa’da kızamık vakalarında son dönemde büyük bir artış görülmekte. 2018’in mart ayı ile 2019 yılının şubat ayı arasında Almanya’da kayıtlara geçen vaka sayısı 651 iken, aynı tarihler arasında İtalya’da bu rakam, 2,498. Sadece ocak ve şubat aylarında Avrupa’da görülen vaka sayısı 34,300.[3] Kızamık hep bulaşıcıydı, ancak son dönemde rakamlarda tamamen bir patlama oluştu. Virüste bir mutasyon söz konusu bile değil. Peki ne değişti? Bu ani artışın iki sebebi de insanların tutumundan kaynaklanıyor: Gelişmemiş ülkelerde çocuklara yeterli aşı parası bulunmaması (söz konusu insan ve sağlık olunca para hiç bulunamıyor, bu da ayrı bir konu) ve gelişmiş ülkelerde gelişen aşı karşıtı akımdan dolayı ailelerin çocuklarına aşı yaptırmaması.[3]
Sürü bağışıklığı, toplumun belli bir yüzdeliğinin aşılar ile bağışıklık kazanıp aşı olmayan kesimin de dolaylı yoldan bağışıklık kazanarak, hastalığa duyarlı kişilerin azalması ve hastalığın yayılmasının önlenip toplumun tümünün korunmasıdır. Bu yüzdelik her hastalık için farklıdır. Kızamık için toplumun %95’inin bağışıklık kazanmış olması gerekiyor ama “otizme sebep olur” inancı yüzünden bu yüzdelik düşüş aşamasında.
Kızamık bir çeşit solunum yolu hastalığıdır. Enfeksiyonlu bir birey bulunduğu ortamdan ayrılmasının ardından iki saat boyunca bulaşma riski devam etmektedir. Küçük çocuk ve bebeklerde zatürre ve beyin iltihabı gibi durumlara yol açarak ölüme sebep verebilecek güçtedir. Hamile kadınlarda ise erken doğum veya bebeğin düşük kiloda doğmasına yol açar.
Virüsün Vücut Hücrelerinde İzlediği Yol
Virüsün bağlanması ve hücreye girişi, virüs proteininin hücre reseptörleri ile etkileşimi sayesinde proteinin yapısal olarak değişmesi ve ardından hücre zarlarının birleşmesi ile gerçekleşir. Sonra ise viral RNP (Ribonükleik Protein) çekirdeği hücre sitoplazmasına aktarılır. Aşılar ile verilen zayıflatılmış virüs farklı reseptörlere bağlanıp vücutta bağışıklığa yol açar ve zararı yoktur. Kapsidlenmiş virütik RNA, virüs RNA transkripsiyon ve çoğalma aşamalarında şablon görevini yapar. Virüs proteinleri hücrenin içerisinde sentezlenir. Montaj ile virüs reseptörleri hücre zarına aktarılır ve tomurcuklanma aşaması ile virüs reseptörleri ve hücre zarı yeni üretilen RNA’yı (ribonükleik asit) çevreler ve RNA diğer vücut hücrelerine yayılmak üzere hücre dışına aktarılır. MMR aşıları bu virüse karşı 2 dozda yapılan ve %97 koruma sağlayan bir aşıdır. İlk doz 12 ile 15 aylık arasında 2. doz ise 4 ile 6 yaş arasında yapılır.
Otizmi Aşılara Bağlayan Araştırmalar Neden Kabul Edilmiyor?
Aşılar ve otizm arasındaki ilişkiyi destekleyen araştırma sonuçlarının sağlık kurumları tarafından kabul edilmemesinin sebeplerinden birkaçı:
- Veri analizinde izlenen yolun yanlış ve eksik olması.
- Çalışmaların ilişkilendirme çalışmaları olmaları ve birçok problemden dolayı sebep gösterememeleri.
- Ebeveynlere sunulan anketlerin sonuçları üzerine yayınlanan makaleler.
- Zayıf deney organizasyonu ve küçük numune boyutu.
- Kontrol grubu olmayan ve bilimsel geçerlilik için yeterli kurallara uymayan çalışmalar.
- Aradaki bağlantıyı kurmaya çalışırken konunun dışına çıkıp gerçekleşmesi mümkün olmayan moleküler olayları iddia eden makaleler.
- Araştırma yerine, fikir beyan eden makaleler.
Yüzlerce geniş çaplı ve geçerliliği olan araştırmalar yapıldı ve hepsinde sonuç aşıların otizmle hiçbir alakası olmadığı yönündedir. Örnek vermek gerekirse:
- 17 Temmuz 2014 tarihinde Sydney Üniversitesi’nde bulunan araştırmacılar tarafından yayınlanan ve Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Japonya ve Danimarka’dan 1,25 milyon çocuğu kapsayan bir meta-analiz araştırması, aşıların çocuklarda otizm gelişimi veya otizm spektrum bozukluğu ile hiçbir bağlantısı olmadığını onayladı.[5]
- 13 Temmuz 2012 tarihinde Japonya’da Yota Uno ve ekibi tarafından “case-control” metodu ile gerçekleştirilen bir çalışmada, otizmin aşı yapmama kaygısının bir temelini olamayacağı sonucuna varıldı.[6]
- 4 Mart 2019, artan Measles vakaları üzerine Statens Serum Institut araştırmacıları 1999-2010 yılı arasında doğan Danimarkalı 657,461 çocuklar üzerinde yaptıkları bir kohort çalışmasını yayınlayarak yeniden MMR aşılarının otizm spektrum bozukluğuna sebep vermediğini bir kez daha ispatlayarak asinin yapılma gerekliliğini vurguladılar.[7]
Otizm nedir?
Otizm, otistik spektrum bozukluğu (OSB) içerisinde yer alan gelişimsel bir bozukluktur. Bir hastalık değildir ve tedavi ile yok edilemez. Otistik bireyler dünyayı algılama biçimi ve diğer insanlarla iletişim bakımından farklıdırlar. Spektrum kelimesi çeşitli otistik bozuklukların var olduğunu gösterir.
Otizm Teşhisinde Dikkate Alınan Özellikler
Birey sosyal iletişim, konuşma ve işaret dilinde zorlanır; şaka ve iğnelemeleri anlamada, sesin tonunu ayırt etmede ve yüz ifadelerini anlamakta güçlük çeker. Bazen ya hiç ya da kısıtlı konuşurlar. İnsanların söylediklerini kendilerini açıklayabildiklerinden daha fazla anlarlar. Sembol veya işaret dili kullanma eğilimi gösterenler de olabilir. Bazı durumlarda ise konuşma yetenekleri oldukça iyidir ama konuşmada kendilerinden bekleneni tam ayırt edemezler ve genelde söylenenleri tekrar eder ya da kendi ilgi odakları kadar konuşurlar. Anlaşılır, net bir şekilde konuşarak ve söylenileni anlamaları için zaman tanıyarak onlara yardımcı olabilirsiniz.
Sosyal etkileşim esnasında insanların hislerini ve amaçlarını fark etme ve anlamada genellikle zorluk yaşarlar ve duygularını ifade edemezler. Duyarsız kalırlar, aşırı kalabalıkla çevrilince yalnız kalma ihtiyacı hissederler. Diğer insanlardan rahatsız olurlar. Farklı davranırlar veya sosyal yönden uygun kabul edilmeyen davranışlarda bulunurlar. Arkadaşlık kurmak onlar için güç olabilir.
Dünya otistik insanlar için tahmin edilemeyen olaylar ve kafa karıştırıcı bir yerdir. Günlük hayatlarını rutin seklinde yaşayarak her gün ne olacağını bilmeyi amaçlarlar. Her sabah aynı yemeği yemek, okula aynı yoldan gitmek örneklerdendir. Kuralları kullanmak da onlar için önemlidir. Bir şeyi yapmanın doğru yolu öğretildiğinde onu farklı şekilde yapmak onlar için zordur. Değişim fikri onlar için rahatsız edici bir unsurdur. Fakat değişime önceden hazırlandıklarında baş etmek daha kolay olur.
Otistik bireylerin yüksek odaklı ilgi alanları vardır. Bu durum genellikle çok küçük yaşta başlar. Zamanla ilgi alanları değişebilir. Sanat, müzik, spor veya bilgisayarların içinde bulunduğu geniş bir yelpazeden herhangi bir ilgi alanı olabilir. Bazen çok değişik alışkanlıkları da olabilir. Örnek olarak teşvik ile geri dönüşüme ve çevreye duyarlılık gibi güzel alışkanlıklar. Birçoğu bu ilgi alanlarını iş, eğitim ve gönüllülük gibi alanlarla da birleştirir. Otistik bireyler, bu ilgi alanlarına yoğunlaşmanın onların iyi ve mutlu hissetmelerinde büyük rol aldığını ifade ediyorlar.
Otistik bireyler; sese, dokunmaya, tat almaya, koklamaya, ışığa, renklere, sıcaklığa ve acıya fazla hassasiyet veya normalden daha az hassasiyet gösterebilirler. İnsanlar tarafından umursanmayan bazı sesleri fazla yüksek veya rahatsız edici bulabilirler. Bu onların kaygılanmasına ve fiziksel acı hissetmesine yol açabilir. Işıklar ve dönen objeler onları heyecanlandırabilir.[8]
Otizmli bir çocuğun ihtiyacı olan temel şeyler, teşhisten ve tedaviden kaçmayan ebeveynler, sevgi ve anlayıştır. Erken yaşta başlayan tedavi ve biraz ekstra destek, onların zorluk yaşamadan gelişimlerini tamamlamalarını ve otistik olmayan bireyler gibi yaşamalarını sağlayacaktır.
Otizmin sebebinin ne olduğu yönünde araştırmalar devam ediliyor fakat ortaya atılan iddiaların (aşılar, kötü yetiştirilme, virüs, beslenme) asılsızlığı ispatlandı.[9]
Kısaca Noktalamak Gerekirse
Gözlemlediğim kadarıyla otizm hayati risk taşımadığı için geniş çaplı ve kesin sonuçlu genetik araştırmaların eksikliği ortada. Bu eksiklikler giderilip gen terapisi ve daha tıbbi tarzda tedavi yöntemleri ile durum iyileştirilebilir. Yüzlerce araştırma otizm ve aşıların hiçbir bağlantısını olmadığını onayladı. Fakat ısrarla geçerliliği olmayan bilgilere inanmak seçiliyor. Dünyada o kadar çok tehlikeli virüs var ki çocukları aşısız bırakmak onları bütün bu enfeksiyonlara karşı savunmasız bırakmak demektir. Aşı olmayan yetişkinler de hâlen aşı olup korunabilirler. Bir önceki yazımda da söylediğim gibi gerçeklik payı olmayan haberlere inanmayın, bilinçle, bilimle ve aşıyla korumada kalın.
Referanslar
[1] Chan, A. (2011). 1998 Study Linking Autism to Vaccines Was an ‘Elaborate Fraud’. Live Science.
[2] Baynes, C. (2019). Anti-vaccine movement ‘a top threat to global health in 2019’ says WHO. The Independent.
[2] Larbi, M. (2019). MMR Vaccine Does Not Increase Risk of Autism, Study Confrims, as Measles cases Reach Record High. The Sun.
[3] CNN. (2019). WHO Warns Over Spread of Measles in Europe as 34,000 Cases Reported in 2 Months.
[4] Jiang, Y., Qin, Y., and Chen, M. (2016). Host-Pathogen Interactions in Measles Virus Replication and Anti-Viral Immunity. Viruses, 8, 308.
[5] Safi, M. (2014). Autism Link To Vaccines Dismissed by Studies of More Thank a Million Children. The Guardian.
[6] Uno, Y., Uchiyama, T., Kurosawa, M., Aleksic, B., and Ozaki, N. (2012). The Combined Measles, Mumps and Rubella Vaccines and The Total Number of Vaccines are Not Associated With Development of Autism Spectrum Disorder: The First Case-Control Study In Asia. Vaccine, 30(28), 4292-4298.
[7] Larbi, M. (2019). MMR Vaccine Does Not Increase Risk of Autism, Study Confrims, as Measles cases Reach Record High. The Sun.
[8] National Autistic Society. (2016). Autism.
[9] National Health Service. (2019). What is Autism?
Fotoğraf için tıklayınız.