“Tekrardan merhaba sevgili yolcularımız, kaptanınız konuşuyor. Şu an itibarıyla Ercan için alçalmaya başlamış bulunmaktayız. Yaklaşık 15 dakika içerisinde inmeyi planlıyoruz. Ercan’da hava sisli, sıcaklık 23 derece. Bizimle uçtuğunuz için teşekkür eder, güzel günler dileriz.” diye yapar kaptan anonsunu.
Ardından hava trafik kontrolörü pilotlarımıza, “10.000 fite alçal ve ILS 2-9’u planla” tarzında bir talimat verir. Sıradan bir talimat gibi duyuluyor olsa da, kokpitte yaklaşma ve iniş için yoğun bir hazırlık süreci devam eder.
Hiç merak ettiniz mi uçaklar görüş koşullarının düşük olduğu durumlarda nasıl yönlerini bulup pisti doğru şekilde karşılar? Yani düşünün ki pilot koltuğunda oturuyorsunuz, camdan dışarıya baktığınızda bulutların içinde olduğunuzdan veya yoğun sisten dolayı hiçbir şey göremiyorsunuz.
Bunu biraz daha günlük hayata bağdaştırayım. Araba sürerken dışarıda ne olup bittiğini görerek sürersiniz. Nereden, ne zaman sağa döneceğinizi veya evinize vardığınızı görebilirsiniz. Fakat yerde çok yoğun bir sis tabakası olsa ve bundan dolayı dışarıyı göremezseniz, işte o zaman arabadaki alıcı sistemleri sayesinde sadece arabanızın göstergelerine bakarak navigasyon yapabildiğinizi düşünün. Böylece, nereden, ne zaman sağa döneceğinizi ve evinize ne zaman vardığınızı bilirsiniz.
Pilotlar “görerek uçuş” koşullarının düşük olduğu durumlarda uçağı güvenilir alıcılar ve göstergeler ile piste doğru yaklaştırır. Yüksek hassasiyetli yaklaşma sistemlerinin en popüleri, hava trafik kontrolörünün talimatında belirttiği “ILS” kısaltması.
ILS, “instrument landing system” teriminin baş harfleridir. Toplam 4 parçadan oluşan ILS, esas olarak, iniş pistinin sonuna ve yanına yerleştirilen, toplam iki radyo navigasyon anteni ile çalışır. Bu iki antene ek olarak iniş hattına yerleştirilen işaret vericiler ve yaklaşma aydınlatma sistemiyle beraber ILS tamamlanmış olur. ILS’i kullanmak için lokalizör radyo frekansını (108.1-111.95 MHz) uçağın radyo alıcısına bağlamanız yeterli.
Lokalizör (Localiser)
Lokalizör, ILS’in yatay düzlemde navigasyon sağlayan parçasıdır. İniş pistinin sonuna yerleştirilen anten sayesinde radyo sinyalleri yayar. Bu sinyaller iki farklı frekansta yayınlanır: 90 Hz ve 150 Hz. Pistin yaklaşma tarafında bulunuyorsanız, 90 Hz izlenmesi gereken yolun sol tarafında, 150 Hz ise izlenmesi gereken yolun sağ tarafında bulunur. İki frekansın örtüştüğü alanda ise kokpit ekranınızda doğru yolda olduğunuz gösterilir.
Lokalizör sinyalinin belirli bir servis hacmi vardır. Antenden iletilen sinyaller 35 derece sağa ve sola doğru 10 deniz miline ulaşır. 10 derece sağa ve sola ise 18 deniz miline ulaşır. Bu da demektir ki antenin 20 derecelik kısmı içindeyseniz, 18 deniz mili uzaktan piste doğru lokalizör sayesinde yatay düzlemde navigasyon yapabilirsiniz.
Süzülüş hattı (Glideslope)
Süzülüş hattı, ILS’in dikey düzlemde navigasyon sağlayan parçasıdır ve piste doğru alçalışınızı doğru hatta gerçekleştirmenizi sağlar. Lokalizör gibi, süzülüş hattı anteni de 90 Hz ve 150 Hz’lik iki farklı sinyal yayınlar. Bu iki frekans örtüştüğünde doğru süzülüş hattında piste doğru alçalırsınız.
İşaret vericiler
Her bir işaret verici, kokpitte aydınlanan sesli bir ton ve/veya görsel ışıkla, yaklaşma hattında belirli bir pozisyon belirler.
Outer Marker: Uçağın süzülüş hattıyla (glideslope) kesiştiği pozisyonu tanımlar.
Middle Marker: Pilotların inişi gerçekleştirme veya pas geçme kararını yaptıkları pozisyonu tanımlar.
Inner Marker: Uçak daha yüksek hassasiyetli alıcılarla donanımlıysa, daha alçak bir irtifada iniş/pas geçme kararı verilmesini sağlayan pozisyonu tanımlar.
Yaklaşma aydınlatma sistemi
Pilotların aletli uçuştan görsel uçuşa geçişine yardımcı olmak ve ayrıca pistin merkez hattını belirlemeye yardımcı olmak için tasarlanmıştır.
Yaklaşık 100 senedir yüksek hassasiyetle uçakların güvenli bir şekilde yaklaşma hattından inişe kadar navigasyon yapmasını sağlayan ILS, hassasiyetli yaklaşma sistemlerinin başında kalmaya devam edecek. Bunun yanında, GPS bazlı yaklaşmalar, GPS sinyal hassasiyetinin ILS radyo sinyali kadar yüksek olmasına rağmen, lokalizör ve süzülüş hattı gibi yer bazlı antenler ile navigasyon sağlamadığı için teknik olarak “hassasiyetli yaklaşma” olarak kabul edilmiyor.
Kapak fotoğrafı © Ich Kann Nix.