31 Ekim’e son on gün kala, bir Brexit kâbusunun ortasında yazıyorum bu yazıyı. Benim gibi Birleşik Krallık ile alakası olmayan veya alakası olup da bu karmaşasından bir anlam çıkarmaya çalışan herkes için basitleştirilmiş şekilde yazıyorum. Brexit sizi etkilemiyor gibi gözüküyor olabilir. Fakat fark etmeseniz de, birçok Kıbrıslı için Brexit âdeta bir felaket. Avrupa Birliği için de en güçlü üye ülkelerinden birini kaybetmek anlamına geliyor ki bu da AB yapısını değiştirebilecek potansiyele sahip. Bu yazı dizisini üçe böleceğim: Birinci yazı Brexit’i ve nedenlerini özetleyecek; ikinci yazı Britanya hükûmetinin bulunduğu yolculuğu anlatacak; üçüncü yazı Brexit’in sonuçlarını (Kıbrıs toplumu ve İrlanda odağı ile) inceleyecek.
Not: Yazı dizisinde kullandığım bütün kaynaklar üçüncü yazının sonunda yer alacaktır.
Yazıyı okumadan önce, Mert Yücel’in Kasım 2018’de May’in istifasının ardından Tabella’da yazdığı yazıyı okumanızı tavsiye ederim.
Brexit nedir?
Brexit, Britanya’nın Avrupa Birliği’nden ayrılma olayına verilen addır. 2015 AB Referandum Yasası sonrası 23 Haziran 2016’da gerçekleşen referandum sonrası Britanya halkının %51,9’u ülkenin Avrupa Birliği’nden çıkmasına oy verir ve resmî Brexit süreci 9 ay sonra, Mart 2017’de başlar. Sürecin iki yıl alması planlanır: Britanya, Mart 2019’da Avrupa Birliği’nden tamamı ile çıkmış olacaktır. Böylesi bir referendum en son 40 yıl önce yapılmıştır.
Neden Brexit?
Britanyalıların %52’sinin belki de onlarca Brexit savunması vardır. Forbes bu savunmaları üç maddede kısaca şöyle özetler:
Ekonomi
Brexit’e oy veren kesimin çoğu, Avrupa Birliği’nin uzun zamandan beri Britanya’nın ekonomik büyümesini kısıtladığını ve AB’den bağımsız bir Britanya’nın Avrupa’daki ithalat lideri olabileceğini savunur. Bu kesim, 2007-2008 finansal krizinden sonra Avrupa Birliği’nin toparlanamadığını, Britanya AB bünyesinden ayrılmadığı durumda başka bir kriz hâlinde ülkenin 2008 Yunanistanı’na dönüşeceğini savunur. Britanya gayrisafi hasılatının AB sıralamasında dördüncü olduğu (Grafik 1) ve para birimlerinin paunt olduğu göz önünde bulundurulduğunda son argümanın gerçekçi olmadığı görülebilir.
Bağımsızlık
Brexit’in %52 tarafından oylanmasının en önemli nedenlerinden biri, Britanya’da gittikçe artan göçmen krizidir. Son 9 yıldır Orta Doğu’da yaşanan savaşlar dolayısı ile Avrupa büyük bir göçmen dalgasına tutulur. Doğal olarak Britanya’da da bir göçmen krizi yaşanır ve bazı Britanyalılar bu krizi Avrupa Birliği sınırlarındaki kontrolün yetersizliğine bağlar. Britanya Avrupa Birliği’nden çıkmadıkça sınırlardaki “rahatlık” devam edecektir.
Halkın Brexit istemesinin bir başka nedeni ise milliyetçiliktir. Bu milliyetçi tutum, bazı kaynaklarca “Trump etkisi” olarak açıklanır. Trump etkisi, Amerika Birleşik Devletleri’nin Donald Trump adaylığı ve zaferi sonrası başta ABD olmak üzere Avrupa ve Asya’ya yayılan milliyetçilik dalgasına verilen addır. Bu milliyetçilik akımı Britanya halkının NATO, IMF ve benzeri organizasyonların başarısızlığından bıkması ile de desteklenebilir. Uluslararası organizasyonlara duyulan güven azaldıkça, Avrupa Birliği üye ülkelerine ve AB’nin getirdiği işbirliği olanaklarına duyulan güven de azalır.
Britanya’nın çoğunluğunun AB’den uzaklaşmak istemesi böylece milliyetçiliğe bağlanır. Bu kesime göre daha bağımsız bir Britanya, daha özgür karar alma mekanizmalarının olduğu, “kültür ve geleneklerine” daha bağımlı ve dışarıya daha kapalı bir ülke olacaktır.
Politik Elitizm
Brexit’in bir diğer nedeni ise politik elitizmdir. Elitizm, belirli kesiminin ortalama bir bireyden daha seçkin durumda olmasını anlatır. Forbes politik elitizmin Brexit’e ilgisini şöyle özetleyecektir:
“Brexit’in Britanya elitlerine karşı bir oy olduğunu anlamak kritik önem taşır. Oy kullanan kesim elitlerin -politikacıların, iş insanlarının ve entellektüellerin- Britanya sistemini kontrol etme hakkını kaybettiğini savunur.”
Peki oy kullanan kesim “elitlere” olan güvenini neden kaybetmiştir?
Britanya’daki büyük finans firmaları başta olmak üzere piyasadaki çoğu firma Brexit’in kârlarda yaratacağı büyük (negatif) etkiden çekinir ve bu firmaların Brexit karşıtlığı tüm Britanya basınında yerini alır. Brexit karşıtı halk için en can alıcı nokta ise Britanya’nın en büyük iki politik partisinin -Muhafazakâr ve İşçi Partilerinin- Brexit’e destek vermeyeceğini açıklamasıdır. Oy verenlerin çoğu, elitlerin halk yararına işlemiyor olduğuna inanır: Bu, elitler halkın milliyetçilik ve bağımsızlık değerlerine saygı duymuyor anlamına gelir. Halkın %52’sinin “başkaldırısı” da böyle başlar.
Brexit için oy veren kesimin emin olun ki savunabileceği yüzlerce, belki de binlerce küçük demagogu vardır. Fakat benim üzerinde yoğunlaştığım üç madde, araştırdığım çoğu kaynakta ortak bulduğum ve mantıklı sayılabilecek açıklaması olan ender noktalardandır.
Brexit oyunun çoğunlukla muhafazakâr, yaşlı kesimden olduğunu göz önünde bulundurmanın büyük faydası vardır. Aşağıda verilen tablodan görüldüğü üzere yaş grupları arttıkça Brexit’e “evet” diyenlerin sayısı da artmıştır.
