Geçtiğimiz 29 Aralık 2019 tarihinde Issuu’da yayınlanan kataloğa göre genetik gizlilik ve gözetim kapitalizmi konusuna dikkat çekmek isteyen ve kendilerini Earnest Project diye isimlendiren bir grup aktivist, İsviçre’nin Davos şehrinde gerçekleşen 2018 Dünya Ekonomi Forumu’nda bir kısmı ünlülere ve dünya liderlerine ait olan bardaklardan, eşyalardan ve dökülen saçlardan örnekler toplayıp DNA dizimlerini ortaya çıkardı. Topladıkları DNA dizimlerine Davos Koleksiyonu ismini veren bu grup, geçtiğimiz 20 Şubat’ta bu ürünleri açık artırmaya çıkarttı.
Kataloğun içinde “Eğer gelecekte gerçekleşecek olan insan davranışlarını tahmin etmek isterseniz, bu davranışları yaratmalısınız.” cümlesini yazının içinde geçiren aktivistler oldukça önemli bir nokta olan gizliliğe yaptıkları bu projeyle oldukça ilgi çekmeyi başardılar.
Projeyle alakalı göz ardı edilemeyecek bir nokta ise aslında bu DNA’ların herhangi bir dünya liderine veya ünlüye ait olup olmadığı konusunda bir garanti bulunmaması. Kataloğun içinde buna dair bir garanti bulunmamakta fakat garantinin bulunmaması, dünya liderlerinin ve ünlülerin DNA’larının olmadığı anlamına da gelmiyor.
Aşağıda gördüğünüz isimlerin bile DNA dizilimini elde etmek bu kadar kolaysa bizimkini elde etmek ne kadar zor olabilir?
(Kaynak: Issuu)
Aktivistlerin gizliliğe ilgi çekmeyi amaçlamaları ve DNA dizimlerini açık artırmaya sunmalarında bir tezatlık fark edebilirsiniz fakat bu açık artırma “Al bu DNA, bununla ne istersen yap.” türünde her türlü eylemi gerçekleştirmeye açık bir açık artırma değildir.
Alıcılar açık artırmadan satın aldıkları DNA’nın kime ait olduğunu bilmemekte. Ayrıca alıcılar eğer satış kurallarına uymazlarsa Earnest Project satın aldıkları ürünü onlardan geri alabilir veya satışı askıya alabilir.
Kataloğun içinde aldıkları eşyaların fotoğrafları, eşyaların bilgileri ve satış fiyatları bulunmakta.
Bu açık artırmanın hukuki boyutuna gelecek olursak yaptıklarının önünde herhangi bir yasal engel bulunup bulunmadığı bilinmemekte. Toplanan eşyalar tamamen çöplerden oluşsa da bazı ürünlerle alakalı sorun çıkabilir. Eğer bir eşyayı kullandıktan sonra atıyorsanız o eşyaya artık sahip değilsiniz demektir fakat aynı şeyin bir kimsenin saç teli için de geçerli olup olmadığı konusu malum.
Bu projeyle gözetim kapitalizmine ilgi çekmek isteyen Earnest Project, genetik bilgiye erişimin aslında oldukça basit olduğunu ve insanların DNA dizimlerini toplamak isteyen bir grup insanın aslında herhangi yasal bir engele takılmadan bunu gerçekleştirebileceğini vurguladı. DNA’ya erişim ve DNA’da bulunan bilgilerin nasıl kullanılabileceği hakkında yasal bir düzenleme yapılması gerektiği apaçık ortada. Yasal düzenleme yapılmadığı takdirde gözetim kapitalizmi adına bu bilgileri kullanılmak için geri çekilmeyecek bir sürü şirket ortaya çıkacağı neredeyse kesin. Bu kapitalizm formunda bireylerin internet üzerinde bulunan kişisel bilgileri daha önce ticari çıkarlar adına para kazanmak veya kaybetmemek için kullanıldığı gibi bundan sonra da DNA’da bulunan kişisel bilgiler bu amaç adına kullanılabilir.
Gözetim Kapitalizmi
Deliler gibi yaptığımız konum, fotoğraf, yazı paylaşımları size de artık sanıyorum pek de zararsız gelmiyor fakat hâlâ yaptığı paylaşımların herhangi bir çıkara kullanılmadığını düşünen kaldıysa gözlerini Shoshana Zuboff’un deyimiyle “gözetim kapitalizmine” açmasını tavsiye ederim.
Büyük sosyal medya platformu kullanıcılarının verilerinin erişimi üzerine kurulan yeni iş modeli oldukça ürkütücü. Örneklendirecek olursam, şu an hazır cumhurbaşkanlığı seçimleri üstü sosyal medyada bir sürü siyasal eleştiri içerikli paylaşımlar yapılıyor; ben bir şirket kurup, Facebook’la anlaşarak KKTC vatandaşı herkesin Facebook üzerinden yapmış olduğu tüm paylaşımlarına ve verilerine, yani düşüncelerine erişip X bir cumhurbaşkanı adayı için seçim stratejisi geliştirebilirim ki aslında bu benim fikrim değil. Bu fikir 2016 seçimlerinde Trump adına çalışan Cambridge Analytica şirketi tarafından gerçekleştirildi bile. Fark etmiyoruz fakat gerçek dünya yerine internette yaptığımız her şey aslında veri olarak toplanıp belli bireylerin veya kurumların çıkarları adına kullanılabilir çünkü caydırıcı yasal herhangi bir kısıtlama yok.
Aynı zamanda Facebook bu verileri kendi adına platformunu geliştirmek için de kullanabilir fakat geriye kalan hangi rengi sevdiğiniz, hangi görüşe yakın olduğunuz, hangi mekânlara gittiğiniz gibi bilgileri sizin gelecekte yapacağınız hareketleri tahmin etmek için de kullanılabilir.
Bunun üstüne genetik bilginize de sahip olduklarını düşününce aslında sizin tüm hayatınızı tahmin edebilecek düzeye gelebilirler çünkü genetiğinizde ileride yaşayacağınız veya yaşadığınız çoğu rahatsızlık kodlanmış durumda.
Görsel için tıklayınız.