Soya Erkekleri Dişileştiriyor mu?

Soya nedir? Neden bazı kişiler soya ürünlerini tüketip tüketmemek konusunda kararsız? Menopoz semptomlarına iyi geliyor mu? Kadınlarda doğurganlığı artırıp, erkekleri dişileştiriyor mu?

 

Soya, Asya’ya özgü bir baklagil türüdür. En çok soya sosu, soya sütü, soya unu, edamame (olgunlaşmamış soya fasulyesi), miso (Japon mutfağında kullanılan tuzlu soya ezmesi), tempeh (fermente soya keki) ve tofu (soya peyniri) olarak tüketiliyor. Bitki bazlı bir protein olan soya, vücudumuzun üretemediği ve gereksinim duyduğu dokuz temel amino asidin tümünü içerir. Vegan ve vejetaryen diyet tüketenler; yumurta, et, balık, deniz ürünleri ve süt ürünleri gibi hayvansal proteinleri tüketmek yerine soya gıdaları tüketip, temel amino asitleri vücutlarına alabilirler.

 

Bitki bazlı kaliteli bir protein kaynağı olmak dışında, soya diğer besin maddeleri açısından da zengindir. Örneğin bir bardak edamame (155 gram); 189 kalori, 11,5 gram karbonhidrat, 16,9 gram protein, 8,1 gram sağlıklı yağ, 8,1 gram lif, C vitamini, K vitamini, tiyamin, riboflavin, folat, demir, magnezyum, fosfor, potasyum, çinko, manganez ve bakır içerir.

 

Peki neden bazı kişiler soya konusunda kararsız?

 

İnternette, gazete ve dergilerde bilimsel veriler referans alınmadan yazılan yazılar, maalesef yanıltıcı bilgilerle dolu olabiliyor.

 

Soya ürünleri beslenme için en zengin izoflavon kaynağıdır.[1] İzoflavonlar, nohut dâhil olmak üzere diğer baklagiller tarafından da üretilen polifenol bileşikleridir. İnsan hormonu olan östrojene benzer bir kimyasal yapıya sahip oldukları için genellikle fitoöstrojenler (bitki östrojeni) olarak adlandırılırlar. Soya izoflavonları vücuttaki östrojen reseptörlerine bağlanabilir ve zayıf östrojenik veya antiöstrojenik (östrojen etkisini engelleyen) aktiviteye neden olabilirler.

 

Bu bahsettiklerim, yani izoflavonların yan etkileri, yalnızca yüksek dozda saf izoflavonlar kullanan laboratuvar veya hayvan deneylerinden elde edilen bulgulara dayalıdır. Bunu baz alarak soya gıdalarını kötülemek doğru değildir.[2] Ancak, insan beslenmesinde tüketilen soya miktarı çok önemlidir. Örneğin, yüksek miktarda (bir vakada günde 3 litre soya sütü) soya gıdaları tüketen erkeklerde, cinsiyet hormonu değişikliği vakaları bildirilmiştir. Soya tüketimi kesildiğinde etkiler tersine dönmüştür.[3]

 

Sağlıklı bir diyetin parçası olarak günde 15-25 gram veya 2-4 porsiyon soya gıdası önerilmektedir.[2] Örneğin 1 porsiyon, 1 su bardağı soya sütü veya 1/2 su bardağı tofuya denk gelmektedir.

 

Bilimsel veriler, önerilen miktarda soya tüketmenin sağlığımıza olan etkisi hakkında ne diyor?

 

• Meme kanseri: Soyanın hormonlarla ilişkili meme kanseri riskini azaltmaya yardımcı olabileceği bilimsel olarak kanıtlanmıştır.[4,5] Ek olarak, çalışmalar soyayı meme kanseri mağdurlarının diyetine dâhil etmenin, kanserin tekrarlama risklerini azalttığını göstermektedir. Soyanın etkilerinin, tüketildiği yaşa ve meme kanseri türüne bağlı olarak değişebileceği görülmektedir.[6]

 

• Prostat kanseri: Çalışmalar soyanın erkeklerde testosteron veya östrojen üretimi üzerinde olumsuz etkisi olduğunu göstermemektedir. Erkek katılımcılarla yapılan 15 çalışmanın gözden geçirilmesinde, günde 70 gram soya proteini ve 240 mg soya izoflavonuna kadar soya gıdaları, protein tozları veya izoflavon takviyeleri alımı, serbest testosteron veya toplam testosteron seviyelerini etkilememiştir.[7,8] Dahası, soyanın erkeklerde prostat kanseri riskini azaltabileceği gözlenmiştir.[9,10]

 

• Tiroid fonksiyonu: Normal çalışan tiroid bezi olan sağlıklı insanlarda soya tüketiminin zararlı bir etkisi olmadığı kanıtlanmıştır.[11,12] Yani, soya gıdaları tiroid fonksiyonuna müdahale etmez, ancak birçok bitki, ilaç ve kalsiyum takviyesi, hipotiroidizm ilaçlarının emilimini engelleyebilir.[2] Olası gıda etkileşimlerini önleyebilmek adına, ilacın her zaman aç karnına alınması tavsiye edilir ve ilacı aldıktan 4 saat sonra soya tüketmekten kaçınmak önlem olabilir.

 

• Menopoz: Menopoz sırasında östrojen seviyeleri düşer ve sıcak basması, ruh hali değişimi ve hafızanın zayıflaması gibi semptomlara yol açabilir. Soya doğal bir östrojen görevi gördüğünden, bu semptomları azaltmaya yardımcı olabilir.[13,14] Ayrıca, araştırmalar soya gıdalarını tüketmenin, yaşa bağlı hafıza kaybını veya düşünme becerilerindeki düşüşü de önlemeye yardımcı olabileceğini ortaya koymuştur.[15]

 

• Kolesterol ve kalp sağlığı: Soya, çoklu doymamış yağ, lif, vitamin ve mineral içeriği ve düşük doymuş yağ oranı dolayısıyla, kalp hastalığı riskini azaltmaya yardımcı olabilecek daha sağlıklı kolesterol düzeyleriyle bağlantılıdır. Soya tüketmenin, arterlerdeki toplam kolesterol, trigliserit ve düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL, yani zararlı kolesterol) kolesterol düzeylerini önemli ölçüde azalttığı kanıtlanmıştır.[16,17] Bu tür azalmalar, zaman içinde, kalp krizi, felç veya diğer kardiyovasküler hastalık formlarında %20’den daha düşük risk anlamına gelebilir.

 

• Doğurganlık: Düzenli adet görmeyen ve yumurtlamayan 36 kadın ile yapılan bir çalışmada, günde 6 gram siyah soya tozu alanların, soya almayanlara göre daha yüksek yumurtlama ve düzenli adet görmeye başladıkları görülmüştür.[18] Tüp bebek (IVF) tedavisi gören 200’den fazla kadında yapılan bir başka çalışma, günde 1.500 mg soya fitoöstrojeni alanların, soya almayanlara göre daha yüksek implantasyon ve gebelik oranlarına sahip olduğunu kanıtlamıştır.[19] Soya, yüksek miktarda tüketilmediği taktirde, doğurganlık için yararlı sayılmaktadır.

 

Soyayı kimler tüketmemeli?

Soya, fıstık, kabuklu deniz ürünleri ve buğday gibi, ilk sekiz alerjenden biridir. Soya alerjisinin belirti ve semptomları arasında kurdeşen, ağız çevresinde kaşıntı, hırıltılı solunum, karın ağrısı, cilt kızarıklığı ve nadir durumlarda anafilaksi bulunur.[20]

 

Soya fasulyesi, hem çözünür hem de çözünmez lif içerir. Çözünmeyen lifler esas olarak alfa-galaktosidlerdir. Bu, hassas kişilerde şişkinliğe ve ishale neden olabilir.[21] Alfa-galaktosidler, irritabl bağırsak sendromu (IBS) semptomlarını da arttırabilirler.[22] IBS’iniz varsa, soya gıdalarının tüketiminden kaçınmak veya tüketimi sınırlamak gerekmektedir.

 

Sonuç olarak, soya yüksek kaliteli bir besin kaynağıdır. Mevcut çalışmalar, Batı diyetinde tüketilen tipik soya miktarının çoğu insan için güvenli ve hatta faydalı olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, aşırı soya tüketimi kesinlikle önerilmemektedir. Soya güvenilirliğinin yanı sıra, bitki olduğu için de doğa dostu ve erişilebilirdir.

 

---

 

Referanslar:

1. Abuajah, C. I., Ogbonna, A. C., & Osuji, C. M. 2015. Functional components and medicinal properties of food: a review. Journal of food science and technology, 52(5), 2522–2529.
2. Messina, M. 2016. Soy and Health Update: Evaluation of the Clinical and Epidemiological Literature. Nutrients, 8(12), 754.
3. Martinez J, Lewi JE. 2008. An unusual case of gynecomastia associated with soy product consumption. Endocr Pract., 14(4), 415-418.
4. Wu, J. Zeng, R. Huang, J. Li, X. Zhang, J. Ho, J.C. Zheng, Y. 2016. Dietary Protein Sources and Incidence of Breast Cancer: A Dose-Response Meta-Analysis of Prospective Studies. Nutrition, 8, 730.
5. Pabich, M., & Materska, M. 2019. Biological Effect of Soy Isoflavones in the Prevention of Civilization Diseases. Nutrients, 11(7), 1660.
6. Nechuta, S. J., Caan, B. J., Chen, W. Y., Lu, W., Chen, Z., Kwan, M. L., Flatt, S. W., Zheng, Y., Zheng, W., Pierce, J. P., & Shu, X. O. 2012. Soy food intake after diagnosis of breast cancer and survival: an in-depth analysis of combined evidence from cohort studies of US and Chinese women. The American journal of clinical nutrition, 96(1), 123–132.
7. Jill M. Hamilton-Reeves, Gabriela Vazquez, Sue J. Duval, William R. Phipps, Mindy S. Kurzer, Mark J. Messina. 2010. Clinical studies show no effects of soy protein or isoflavones on reproductive hormones in men: results of a meta-analysis. Fertil Steril., 94(3), 997–1007.
8. Messina M. 2010 Soybean isoflavone exposure does not have feminizing effects on men: a critical examination of the clinical evidence. Fertil Steril., 93(7):2095-2104.
9. Applegate, C. C., Rowles, J. L., Ranard, K. M., Jeon, S., & Erdman, J. W. 2018. Soy Consumption and the Risk of Prostate Cancer: An Updated Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients, 10(1), 40.
10. Applegate CC, Rowles JL, Ranard KM, Jeon S, Erdman JW. 2018. Soy consumption and the risk of prostate cancer: An updated systematic review and meta-analysis. Nutrients., 10(1), 40.
11. Messina, M.; Redmond, G. 2006. Effects of Soy Protein and Soybean Isoflavones on Thyroid Function in Healthy Adults and Hypothyroid Patients: A Review of the Relevant Literature. Thyroid, 16(3), 249.
12. Tonstad, S., Jaceldo-Siegl, K., Messina, M., Haddad, E., & Fraser, G. 2016. The association between soya consumption and serum thyroid-stimulating hormone concentrations in the Adventist Health Study-2. Public Health Nutrition, 19(8), 1464-1470.
13. EFSA Panel on Food Additives and Nutrient Sources added to Food. 2015. Risk assessment for peri- and post-menopausal women taking food supplements containing isolated isoflavones. EFSA Journal, 13(10), 4246.
14. Hooper, L., Ryder, J. J., Kurzer, M. S., Lampe, J. W., Messina, M. J., Phipps, W. R., & Cassidy, A. 2009. Effects of soy protein and isoflavones on circulating hormone concentrations in pre- and post-menopausal women: a systematic review and meta-analysis. Human reproduction update, 15(4), 423–440.
15. Ahmed T, Javed S, Tariq A, Onofrio G, Daglia M, Fazel Nabavi S, Mohammad Nabavi S. 2017. Daidzein and its Effects on Brain. Current medicinal chemistry, 24(4):365-75.
16. Sonia Blanco Mejia, Mark Messina, Siying S Li, Effie Viguiliouk, Laura Chiavaroli, Tauseef A Khan, Korbua Srichaikul, Arash Mirrahimi, John L Sievenpiper, Penny Kris-Etherton, David J A Jenkins. 2019. A Meta-Analysis of 46 Studies Identified by the FDA Demonstrates that Soy Protein Decreases Circulating LDL and Total Cholesterol Concentrations in Adults. J Nutr., 149(6), 968–981.
17. Tokede, O., Onabanjo, T., Yansane, A., Gaziano, J., & Djoussé, L. 2015. Soya products and serum lipids: A meta-analysis of randomised controlled trials. British Journal of Nutrition, 114(6), 831-843.
18. Takafumi Kohama, Hiroto Kobayashi, Masaki Inoue. 2005. The effect of soybeans on the anovulatory cycle. J Med Food., 8(4), 550–551.
19. Vittorio Unfer, Maria Luisa Casini, Sandro Gerli, Loredana Costabile, Marcella Mignosa, Gian Carlo Di Renzo. 2004. Phytoestrogens may improve the pregnancy rate in in vitro fertilization-embryo transfer cycles: a prospective, controlled, randomized trial. Fertil Steril., 82(6), 1509–1513.
20. Cordle, C.T. 2004. Soy Protein Allergy: Incidence and Relative Severity. Journal of Nutrition. 134(5), 1213S–19S.
21. Cristina Martínez-Villaluenga, Juana Frias, Concepción Vidal-Valverde. 2008. Alpha-galactosides: antinutritional factors or functional ingredients? Crit Rev Food Sci Nutr., 48(4), 301–316.
22. Derrick K. Ong, Shaylyn B. Mitchell, Jacqueline S. Barrett, Sue J. Shepherd, Peter M. Irving, Jessica R. Biesiekierski, Stuart Smith, Peter R. Gibson, Jane G. Muir. 2010. Manipulation of dietary short chain carbohydrates alters the pattern of gas production and genesis of symptoms in irritable bowel syndrome. J Gastroenterol Hepatol., 25(8), 1366–1373.

 

Fotoğraf için tıklayınız.