Geçen yazımda da belirttiğim gibi Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanı ve Atatürk’ün arka arkaya yapmış olduğu devrimler, Kıbrıslıtürkler tarafından büyük bir hayranlık ile takip edildi ve hiçbir baskı olmadan kendi iradelerince bu ilke ve inkılaplar Kıbrıslıtürk toplumunun birer parçası hâline geldi. 1930’lu yılların sonlarında ve 1940’lı yılların başlarında Kıbrıslıtürk gençlerin sosyal ve kültürel açıdan gelişmesi ve aynı zamanda Atatürk ilke ve inkılaplarına bağlı olarak hayatlarını sürdürmeleri için spor kulüpleri kurulmaya başlandı. Tarihî sürece baktığımız zaman bu spor kulüpleri sporun yanı sıra toplumdaki tiyatro sanatının da gelişmesinde büyük bir rol oynamıştı. Kıbrıslıtürk toplumunun önde gelen liderlerinden Ziya Rızkı bu konu hakkında şunları söyler:
“Amacımız gençlerimizi bir araya toplamak ve kendi kültürümüzle yetişmelerini sağlamaktır. Çoğu gencimiz Kıbrıslırumların çeşitli spor kulüplerinde faaliyet gösterirlerdi. Bazı gençlerimiz ise başıboş gezerler, zararlı alışkanlıklar elde ederlerdi. Gençlerimizi hem sportif, hem kültürel yönden geliştirmek için adanın her kasabasında spor kulüpleri kurduk. Bu kulüplerde spor ve sanat atbaşı gider. Müzik, ama özellikle de tiyatroya çok büyük ilgi vardı.”
Bu süreçte Lefkoşa, Larnaka ve Leymosun’daki Türk Spor Kulüpleri birçok oyunlar sergilemişti. İlerleyen yıllarda bu üç bölgenin yanı sıra Mağusa ve Baf’ta bulunan spor kulüpleri de olmak üzere dernek ve birlikler aracılığı ile tiyatro faaliyetleri devam etti. Bütün bölgelerdeki tiyatro hareketleri Lefkoşa’daki tiyatro hareketinin yaşadığı gelişim sürecini yaşadı ve siyasal ve de toplumsal meseleler ile iç içe geliştiği gözlemlendi. Tiyatro oyunu çıkarma disiplinine ve yaygınlığına bakıldığı zaman Lefkoşa’yı ikinci sırada Leymosun yıllarca takip etti.
Leymosun’da bulunan Şafak Tiyatrosu, Leymosun Türk Spor Kulübü, Leymosun Türk Kültür Derneği ve Sahne Leymosun Kıbrıslıtürk Tiyatro hareketinde önemli bir yere sahiptir. Bu oyunlar, Kıbrıslıtürkler tarafından çok sevilmiş, benimsenmiş ve de büyük bir ilgi ile takip edilmişti. Ziya Rızkı, Kubilay Çaydamlı, Yücel Köseoğlu, Ayten Berkalp, İsmet Vehit Güney, Ziya Gökalp, İsmail Karagözlü, Mustafa Akıncı, Ali Atakan, Perihan Halit, Nagehan Halit, Yaşar Ersoy ve Memduh Yalçın Leymosun bölgesindeki tiyatro hareketini yürütmüşlerdi.
Mağusa’daki tiyatro hareketleri ilk önce Türk Ocağı Kulübü’nün kurulması ile yönetilmeye başlanıldı. Aradan yılların geçmesi ve de Mağusa Türk Gücü’nün kurulması ile Mağusa bölgesine ait tiyatro hareketlerini yürütme sorumluluğu Mağusa Türk Gücü’ne geçmiş oldu. Enver Kotak, İbrahim Atamtürk, Hüseyin Akil, Ferit Yaşar, Hasan Terzi ve Hasan İskeleli Mağusa’da ilk tiyatro hareketini yürüten sorumlu kişilerdi. Daha sonraki yıllarda bu kişileri; İsmet Kotak, Eşref Çetinel, Dinçer Raif, Eşber Serakıncı ve Özer Raif izledi.
1950’li yıllar hepimizin bildiği üzere yeni Kıbrıs’a sahip olma yolunda bir milat olmuştur. Kıbrıslırumların ENOSİS istemesi, Kıbrıslıtürklerin TAKSİM istemesi, Kıbrıslırumların ENOSİS için silahlanıp EOKA’yı kurması, Kıbrıslıtürklerin can ve mallarını korumak ve Taksim’i gerçekleştirmek için önce VOLKAN (Var Olmak Lazımsa Kan Akıtmamak Niye) sonra da TMT’yi (Türk Mukavemet Teşkilatı) kurarak silahlanması ve böylece iki halk arasında yıllar sonra başlayacak olan iç çatışmaların ilk kıvılcımlarının oluşması elbette ki Kıbrıslıtürklerdeki tiyatro yapısına da büyük yenilikler kazandırmıştı. Bu dönemlerde sergilenen oyunların esas amacı Kıbrıslıtürkler arasındaki milliyetçilik duygusunu, millî birlik ve beraberliği yükseltmekti. Nitekim sergilenen millî oyunlar kısa sürede toplumun ilgisini çekmişti. Özellikle Mehmet Irmak’ın İsimsiz Kahramanlar, Özker Yaşın’ın Bayraktar Türküsü ve Reşat Nuri Güntekin’in İstiklal oyunlarının sergilendiği geceler bu duygu ve düşüncelerin en yoğun hissedildiği geceler olarak bilinir.
1950’li yılların sonunda Kıbrıs’ta tiyatro yeni bir örgütle yeniden şekillenir. Bu örgüt Nazım Ali İleri’nin önderliğinde Kemal Tunç, Samiye Mustafa, Hatice Söğüt, Biler Demircioğlu, Hakan Demircioğlu, Osman Balıkçıoğlu ve Rasıh Işıkman ile birlikte kurulmuş Güzel Sanatlar Derneğidir. Daha sonraki yazılarımda da göreceğiniz üzere bu isimlerden bazıları İlk Sahne’nin kurulmasında büyük roller üstlenmiş ve günümüzdeki Kıbrıs Türk Devlet Tiyatrolarının kurucuları arasında yer almış kişilerdir.
Kaynakça
Gürkan, N. (2018). LTSK’LAR MİHENK TAŞI… İLK SAHNE LİMAN AMBARLARI. neziregurkan.com.
Biyografya editörleri. (2016). Harid Fedai. Biyografya.
Kıbrıs Türk Tiyatro Hareketi Belgeseli. Youtube.
Kapak fotoğrafı için tıklayınız.
