Geçtiğimiz günlerde ülkemize COVID-19 aşılarının gelmeleriyle birlikte pandeminin en ciddi organizasyon gerektiren safhalarından biri olan aşı dağıtımı safhası başladı. Bu safhada ilk günlere Dr. Emine Kamiloğlu’nun da işaret ettiği üzere pilates hocasından bakan şoförüne “ayrıcalıklı” kimselerimizin aşılanmaları, eczacılara verilecek aşının kalmaması, Acil Durum Hastanesi’nin önünde sosyal mesafesiz uzun kuyruklar oluşması gibi durumlar damga vurdu. Bunun yanı sıra, herhangi bir doldurulacak form vs. verilmeden 65 yaş üstü kimselerin e-posta atmasının talep edilmesi ciddi eleştiri konusu oldu, bunun üzerine Sağlık Bakanlığı, Bilgisayar Mühendisleri Odası iş birliğiyle yeni bir internet sitesi devreye soktu.
Fazla uzatmadan ve işin teknik boyutuna girmeden, mevcut durumun aklımda uyandırdığı soruları sıralamak isterim.
Huzurevlerinde kalanlara aşı yapılması için ne gibi bir strateji yürütülmektedir? Dünyada en ölümcül COVID-19 salgınları huzurevlerinde yayılanlardır ve ülkemizde henüz böyle bir salgın olmadığı için ciddi anlamda şanslı durumdayız. Olmaması için aşılanmanın bu boyutu şeffaflıkla açıklanarak acil suretle gerçekleşmelidir. Huzurevlerinde kalan yaşlılar elektronik başvuru sistemleri aracılığıyla yazılmak zorunda mıdırlar, yoksa bundan bağımsız olarak Sağlık Bakanlığı tarafından aşılanacak mıdırlar? Bu aşılama için huzurevi sakinlerinin merkezlere getirilmesi söz konusu olacak mıdır, yoksa huzurevlerinde mi yapılacaktır? Bu aşılamanın ne zamana tamamlanması beklenmektedir?
Bugün (18 Ocak) ülkemize 1.000 Pfizer/BioNTech aşısı giriş yapacak. Bu aşılar kimlere yapılacaktır? Sırada kim varsa onlara mı verilecektir? 65 yaş üstü risk grubunda bu aşının etkililiğine dair veriler Sinovac aşısına kıyasla çok daha güçlü olduğundan ideal olarak en yüksek risk grubundaki 80 yaş ve üstü bireylere yapılması gerekmektedir. Eğer Pfizer/BioNTech aşısının da “forslulara” yapılması gibi bir durum söz konusu olursa, ahlaki çöküntünün bir başka boyutu olan bir skandal olacaktır.
65 yaş üstü bireylere aşılar merkezlerde yapılacaksa, gördüğümüz gibi kuyrukların oluşmaması için nasıl önlemler alınacaktır? Enfeksiyon riskinin de ötesinde, bu yaş grubunun önemli kısmı, özellikle de aşıya en fazla ihtiyacı olanlar, bilindiği üzere böylesi bir sırada fiziksel olarak bekleyemeyecek bir durumdadır. Etkili çalışan bir randevu sistemine veya aşının daha fazla merkeze yayılarak yapılmasına ihtiyaç vardır. Saklama koşulları nedeniyle Sinovac aşısı, Dipkarpaz’dan Lefke’ye ülkemizin tüm sağlık ocaklarında ve polikliniklerinde yapılabilmelidir.
Bu noktada, Sağlık Bakanlığının kapasitesi yetersizse diğer ülkelerde olduğu gibi gönüllülerle güçlendirilmesi için bir girişim yapılacak mıdır? Örneğin İngiltere’de tıp öğrencileri gerek aşılama, gerekse aşı sürecinin organizasyonu konusunda hastanelere yardımcı olmaktadır. Kıbrıs’ta olsaydım böylesi bir yardımı gönüllü olarak yapmaktan memnuniyet duyardım, iki kere düşünmeden bunu yapacak başka genç arkadaşlarım olduğuna da eminim.
E-postadan düzgün bir internet formuna geçilmesi olumlu bir gelişme olsa da yeterli değildir. 65 yaş üstü kişilerin teknoloji okur yazarlığı ortalama olarak düşük seviyededir ve hepsinin formu kendileri için dolduracak bir “angonisi” olduğu varsayılamaz. Ulaşım imkânlarını genişletmek için randevu hatları kurulması neden gündeme getirilmemektedir? Sabit hat olarak kurulmasında sıkıntı varsa, örneğin operatörlerle anlaşılıp 10 cep telefonu hattıyla bunun yürütülmesi, gerekirse bu iş için belirtildiği gibi gönüllüler kullanılması mümkün değil midir?
Küçük bir ülke olabiliriz, ancak bu bütün ülkedeki yaşlı insanlarımızın aşılanma konusunda bilgilendirilmesinin zorluğunu değiştirmiyor. Siyasilerimizin pek iyi bildiği üzere, yeri geldiğinde kapı kapı gezmek gerekir. Elbette pandemi döneminde kapı kapı gezip konuşulmaz ama toplu olarak kapıların altından atabilecek, nasıl başvurulabileceğini anlatan bilgilendirme broşürleri ciddi anlamda faydalı olacaktır. İngiltere’de teknolojik okur yazarlığı olmayan yaşlı kesimle iletişim büyük ölçüde bu şekilde sağlanmaktadır. Dağıtım konusunda belediyelerle iş birliğine gidilebilir. Bunun yanı sıra yollara ilanlar da asılarak kampanya başlatılabilir. Bu yönde planlar var mıdır?
Unutulmamalıdır, her ihtiyacı olanın aşıya erişimini sağlamak devletin sorumluluğundadır. Organizasyonel eksiklikler, aşıların önleyebileceği hastalıktan zarar gören insanlar için bir bahane olmayacaktır.
Kapak fotoğrafı için tıklayınız.