İdari bölümlerdeki problemlere dikkat çekip çözüm önerileri sunmaya çalışırken bir yandan da ülkedeki mevcut duruma dikkat çekmek gerekir. 33/1998 Mülki Yönetim ve Bölümleri Yasası uyarınca esasen yönetim bölümlerinin ilçe ve bucaklara ayrıldığını görürüz. Ayrıca daha sık karşılaştığımız beldeler (belediye bölgeleri) ile en küçük yerleşim birimi olan mahalle ve köylerle de yönetim bölümlerini tanımlamak mümkündür. Özellikle 2008 yılı sonrası köylerin belediyelere bağlanmasıyla bu husustaki hiyerarşi daha doğru yapılabilmektedir. İstisnai durumların haricinde tüm mahalle ve köyler bir belde, tüm beldeler bir bucak, tüm bucaklar da bir ilçe sınırının içerisinde yer alır.
Mahalle/Köy
∇
Belde
∇
Bucak
∇
İlçe
Tabii burada bazı istisnai durumlar mevcuttur. Örneğin Çamlıbel bir bucak olmasına karşın Tepebaşı Belediyesinin kapanması sebebiyle içerisinde münferit bir belde bulunmamaktadır. Bu bucak içerisindeki bölge tamamen Lapta Belediyesine ve tabii belde sınırlarına dâhildir. Lapta da bu durum sebebiyle iki ayrı bucağa yayılmış bir belde konumundadır. Ayrıca özellikle bazı sınır köylerinin askerî bölge kapsamında yer alması gibi sebeplerle de bazı köy ve mahallelerin belde sınırları farklılık taşıyabilir. Mülki idarenin başı ilçe bazında kaymakam, bucak bazında da bucak sorumlusudur. Beldelerin belediye başkanları, mahalle ve köylerin de muhtarları olur. Kaymakam ve bucak sorumlusu atama yolu ile görevlendirilirken, belediye başkanı ve muhtar seçim ile göreve gelir.
51/1995 Belediyeler Yasası ve 33/1998 Mülki Yönetim ve Bölümleri Yasası tahtındaki tanımları dikkate alırsak:
- Belde: Belediye kuruluşuna sahip yerleşim birimlerini anlatır.
- Belediye: Belde halkının ortak yerel gereksinmelerini karşılayan ve belde hizmetlerini gören kamu tüzel kişiliğine sahip yerel yönetim kuruluşunu anlatır.
- Bucak: Coğrafya, ekonomi, güvenlik ve yerel hizmet bakımından aralarında ilişki bulunan kent ve köylerden oluşan ve 33/1998 sayılı yasa uyarınca bucak olduğu saptanan idari bölümleri anlatır.
- İlçe: 33/1998 sayılı yasa uyarınca, ilçe olduğu saptanan idari bölümleri anlatır.
- Kasaba: Nüfusu 5000’e kadar olan beldeleri anlatır.
- Kent: Nüfusu 5001 veya daha fazla olan beldeleri ve daha az nüfusu olan ilçe merkezlerini anlatır.
- Köy: Okul, cami, otlak gibi ortak malları bulunan ve toplu veya dağınık evlerde oturan insanların, bağ, bahçe ve tarlalarıyla birlikte oluşturdukları en küçük yerleşme birimini anlatır ve herhangi bir mahalleyi de kapsar.
- Mahalle: Bir kentin, bir kasabanın veya bir köyün yasal olarak saptanmış yönetsel bölgelerinden her birini anlatır.
Tüm bu tanımlar göz önüne alınarak en büyük yönetim bölümü olan ilçelerden başlayarak en küçük yerleşim birimleri olan köyler ve mahallelere kadar incelemek oldukça gereklidir. 1974 sonrası bir türlü kayda değer şekilde düzenlenmeyen bu bölünmeleri tartışmadan evvel mevcut durumu değerlendirdiğimizde görebileceğimiz önemli noktalar vardır. Bu hususta bir rehber olarak baktığımızda aşağıdaki gibi bir özet yaratmak mümkündür.
Günümüzdeki idari bölümler nüfus büyüklüğüne göre ilçe, bucak ve belde bazında şu şekildedir:
- Lefkoşa İlçesi
- Lefkoşa Bucağı
- Lefkoşa Beldesi
- Gönyeli Beldesi
- Alayköy Beldesi
- Değirmenlik Beldesi (Lefkoşa Bucağı)
- Akıncılar Beldesi
- Değirmenlik Bucağı
- Değirmenlik Beldesi (Değirmenlik Bucağı)
- Lefkoşa Bucağı
- Gazimağusa İlçesi
- Gazimağusa Bucağı
- Gazimağusa Beldesi
- Yeni Boğaziçi Beldesi
- İnönü Beldesi (Gazimağusa Bucağı)
- Beyarmudu Beldesi (Gazimağusa Bucağı)
- Paşaköy Beldesi (Gazimağusa Bucağı)
- Akdoğan Bucağı
- Beyarmudu Beldesi (Akdoğan Bucağı)
- Akdoğan Beldesi
- Vadili Beldesi
- Paşaköy Beldesi (Akdoğan Bucağı)
- İnönü Beldesi (Akdoğan Bucağı)
- Pile*^
- Geçitkale Bucağı
- Serdarlı Beldesi
- Geçitkale Beldesi
- Tatlısu Beldesi
- Paşaköy Beldesi (Geçitkale Bucağı)
- Gazimağusa Bucağı
- Girne İlçesi
- Girne Bucağı
- Girne Beldesi
- Dikmen Beldesi (Girne Bucağı)
- Lapta Beldesi (Girne Bucağı)
- Alsancak Beldesi
- Çatalköy Beldesi
- Esentepe Beldesi
- Yukarı Karaman*
- Çamlıbel Bucağı
- Lapta Beldesi (Çamlıbel Bucağı)
- Dikmen Beldesi (Çamlıbel Bucağı)
- Girne Bucağı
- İskele İlçesi
- İskele Bucağı
- İskele Beldesi
- Büyükkonuk Beldesi (İskele Bucağı)
- Yeni Erenköy Bucağı
- Yeni Erenköy Beldesi
- Dipkarpaz Beldesi
- Mehmetçik Bucağı
- Mehmetçik Beldesi
- Büyükkonuk Beldesi (Mehmetçik Bucağı)
- Kantara*
- İskele Bucağı
- Güzelyurt İlçesi
- Güzelyurt Bucağı
- Güzelyurt Beldesi
- Güzelyurt Bucağı
- Lefke İlçesi
- Lefke Bucağı
- Lefke Beldesi
- Lefke Bucağı
*2011 Nüfus Sayımı uyarınca herhangi bir beldeye bağlı olmayan yerleşim birimlerini anlatır.
^Pile de facto olarak Kuzey Kıbrıs sınırları içerisinde değildir.
Yukarıda gördüğümüz tabloya göre 6 ilçe, 12 bucak ve 28 belde bulunmaktadır. Bu beldeler de mahalle ve köylere bölünür. En küçük yerleşim yeri olan mahalle ve köylere müştereken muhtarlıklar demek mümkündür. Yerleşim yerleri 33/1998 sayılı yasa, 2011 sayımı, Y(K-I)1229-2014 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ve 2020 seçim sandıklarına göre irdelenebilir. Ancak bazı mevcut yerleşim yerleri muhtelif sebeplerle tüm bunların dışında kalmaktadır. Bucak altı seviyede incelendiği zaman yerleşim yerlerini aşağıdaki gibi listeleyebiliriz:
1. Lefkoşa İlçesi
1. 1. Lefkoşa Bucağı
1. 1. 1. Lefkoşa Beldesi:
Lefkoşa Beldesi sınırlarında Lefkoşa Türk Belediyesi faaliyet göstermektedir. Bu belde içerisinde 33/1998 sayılı yasa uyarınca belirlenen yerleşim yerlerinden Lefkoşa (merkez), Hamitköy ve Haspolat bulunur. Lefkoşa içerisinde merkez mahalleleri olarak Abdi Çavuş, Akkavuk, Arabahmet, Aydemet, Ayyıldız, Çağlayan, Göçmenköy, Haydarpaşa, İbrahim Paşa, İplikpazarı/Korkutefendi, Kafesli, Karamanzade, Kızılay, Köşklüçiftlik, Kumsal, Küçük Kaymaklı, Mahmut Paşa, Marmara, Ortaköy, Selimiye, Taşkınköy, Yenicami ve Yenişehir vardır. Merkezde 23, Hamitköy ve Haspolat’ta birer tane olmak üzere 25 tane muhtarlık Lefkoşa Beldesi sınırlarındadır. Ayrıca E-1288-2009 sayılı karar uyarınca Bakanlar Kurulu, Büyük Kaymaklı’yı bir mahalle olarak Lefkoşa Türk Belediyesi hudutlarına eklemiştir. Büyük Kaymaklı ve Aydemet mahallelerinin merkezleri sınırın diğer yanında kalsa da kuzeyde kalan kısımlarında yapılaşma söz konusudur. Aydemet (Metehan) yoğun yerleşime tabi olduğu için bugün bir muhtarlıktır ancak Büyük Kaymaklı içerisinde sanayi tesisleri bulunmaktadır ve burası de facto olarak Haspolat’ın bir devamı olarak görülmektedir ve kendi muhtarlığı yoktur. Buna karşın tapu kayıtlarında ve Lefkoşa Türk Belediyesi Kent Rehberi içerisinde farklı bir birim olarak geçer. Merkezleri güneyde kalan Eylence, Pallouriotissa ve Yeri köyleri ile Lefkoşa’nın merkez mahallesi olan Tophane’nin bazı bölümleri teknik olarak Lefkoşa Beldesi içerisinde sayılsa da bugün yerleşim olmayan askerî bölgelerdir. Not olarak eklemek gerekirse 1974 öncesi kayıtlarda Aydemet iki ayrı mahalleye ayrılmıştır ve bugün kuzeyde kalan kısımlarda iki mahallenin de parçaları yer alsa da günümüzdeki Kıbrıslı Türk kayıtlarında tek mahalle olarak belirtilmektedir.
1. 1. 2. Gönyeli Beldesi:
Gönyeli Beldesi içerisinde 33/1998 sayılı yasa uyarınca belirlenen yerleşim yerlerinden Gönyeli ve Kanlıköy bulunur. Ayrıca Gönyeli içerisinde merkez mahallesine ek olarak Yenikent de vardır. Böylece Gönyeli, Kanlıköy ve Yenikent olarak toplam üç muhtarlık Gönyeli Beldesi sınırları içerisindedir.
1. 1. 3. Alayköy Beldesi:
Alayköy Beldesi içerisinde 33/1998 sayılı yasa uyarınca belirlenen yerleşim yerlerinden Alayköy, Gürpınar, İkidere, Türkeli ve Yılmazköy bulunur. İkidere bir yerleşim yeri olarak belirlense de uzun süre önce terk edilmiş olup içerisinde bir yerleşim ve muhtarlık bulunmamaktadır. Türkeli içerisinde yerleşim bulunsa da burası askerî bir bölgedir ve burada da bir muhtarlık bulunmamaktadır. Gürpınar da aynı şekilde askerî bir bölge olsa da Kıbrıslı Maronitlere ait bir azınlık köyü olduğu için özel bir statüye sahiptir ve bu toplum içerisinden bir muhtarı bulunur. Böylece Alayköy, Gürpınar ve Yılmazköy olarak toplam üç muhtarlık ile İkidere ve Türkeli olmak üzere toplam iki muhtarlığı olmayan yerleşim yeri Alayköy Beldesi içerisinde yer alır. Ayrıca merkezleri güneyde kalan Akaki, Denya ve Mammari’nin bazı bölümleri teknik olarak Alayköy Beldesi içerisinde sayılsa da bunlar bugün yerleşim olmayan askerî bölgelerdir.
1. 1. 4. Değirmenlik Beldesi (Lefkoşa Bucağı):
33/1998 sayılı yasa uyarınca belirlenen yerleşim yerlerinden Dilekkaya, Erdemli, Kırıkkale, Kırklar ve Yiğitler 2008 sonrası Değirmenlik Belediyesine bağlanmıştır. Ek olarak Erdemli, Kırıkkale ve Yiğitler köylerinin de 1974 öncesi Larnaka (İskele) ilçesine bağlı olmaları ilginç bir detaydır. Kırklar içerisinde yerleşim bulunsa da burası askerî bir bölgedir ve burada da bir muhtarlık bulunmamaktadır. Ayrıca merkezi güneyde kalan Trulli’nin bazı bölümleri teknik olarak Değirmenlik Beldesi’nin parçasıdır ancak askerî bölge olan bu kısımda yerleşim bulunmamaktadır. Kalan dört köyün birer muhtarlıkları vardır.
1. 1. 5. Akıncılar Beldesi:
Akıncılar Beldesi içerisinde 33/1998 sayılı yasa uyarınca belirlenen yerleşim yerlerinden Akıncılar ve Gaziler mevcuttur. Bunların dışında merkezi ve büyük çoğunluğu sınırın kuzeyinde kalan Kargı (Margo) köyü de bu belde içerisindedir. Askerî bölge içinde yer alan Gaziler ve Kargı köylerinde daimî bir yerleşim ve muhtarlık yoktur. Böylece Akıncılar’da bir muhtarlık ile Gaziler ve Kargı olmak üzere toplam iki muhtarlığı olmayan yerleşim yeri Akıncılar Beldesi içerisinde yer alır. Ayrıca merkezi güneyde kalan Kiracıköy’ün bazı bölümleri teknik olarak Akıncılar Beldesi içerisinde sayılsa da bugün yerleşim olmayan askerî bölgelerdir.
1. 2. Değirmenlik Bucağı
1. 2. 1. Değirmenlik Beldesi (Değirmenlik Bucağı):
Değirmenlik Bucağı’nın tek beldesi olan Değirmenlik Beldesi içerisinde 33/1998 sayılı yasa uyarınca belirlenen yerleşim yerlerinden Değirmenlik (merkez), Balıkesir, Beyköy, Cihangir, Çukurova, Demirhan, Düzova, Gaziköy, Gökhan, Kalavaç, Meriç, Minareliköy ve Yeniceköy bulunur. Değirmenlik içerisinde merkez mahalleleri olarak Bahçelievler, Başpınar, Camialtı, Mehmetcik, Saray ve Tepebaşı vardır. 2011 sayımına göre Gökhan içerisinde yerleşim bulunsa da burası askerî bir bölgedir ve burada bir muhtarlık bulunmamaktadır. Merkezde 6, Gökhan hariç kalan yerleşim yerlerinde birer tane olmak üzere 17 tane muhtarlık Değirmenlik Bucağı sınırlarındadır. Ayrıca beldenin Lefkoşa Bucağı içerisinde olan kısmı ile beraber toplam 21 muhtarlığı ve iki tane muhtarlığı olmayan yerleşim yeri bulunur. 1974 öncesi Mağusa ilçe sınırlarında olan Gaziköy, Ekmekçiler (Ornithi) köyü ile Gaziköy adı altında birleştirilmiştir.
2. Gazimağusa İlçesi
2. 1. Gazimağusa Bucağı
2. 1. 1. Gazimağusa Beldesi:
Gazimağusa Beldesi içerisinde 33/1998 sayılı yasa uyarınca belirlenen yerleşim yerlerinden Gazimağusa (merkez) ve Mutluyaka bulunur. Gazimağusa içerisinde merkez mahalleleri olarak Anadolu, Baykal, Canbolat, Çanakkale, Dumlupınar, Harika, Karakol, Lala Mustafa Paşa, Namık Kemal, Pertev Paşa, Piyale Paşa, Sakarya, Suriçi, Tuzla ve Zafer vardır. 2011 sayımına göre “Kapalı Maraş” içerisinde yerleşim bulunsa da burası askerî bir bölgedir ve burada bir muhtarlık bulunmamaktadır. 15 merkez mahallesi ve Mutluyaka olmak üzere toplamda 16 muhtarlık vardır. Buradaki mahalleler geri kalanlara göre farklı bir özellik taşımaktadır çünkü 1974 sonrası kalan sınırların en fazla değiştiği yerlerden biridir. Kıbrıslı Rum kayıtlarıyla kıyaslayarak zor olsa da bazı bölgeleri bulmak mümkün olsa da birçok bölge birbirini tam olarak karşılamamaktadır. Kapalı Maraş içerisinde farklı mahallelerin parçaları olsa da Chrysi Akti ve Stavros mahallelerinin tümü bu bölgededir. Tuzla eskiden ayrı bir yerleşim yeri olsa da bugün bir mahalle statüsündedir.
| Kıbrıslı Türk Kayıtlarına Göre | Kıbrıslı Rum Kayıtlarına Göre |
| Anadolu | Agios Georgios |
| Baykal | Salamis |
| Canbulat | Agios Nikolaos (?) |
| Çanakkale | Agios Loukas |
| Dumlupınar | Salamis |
| Harika | Agios Memnon |
| Karakol | Salamis |
| Lala Mustafa Paşa | Agia Zoni |
| Namık Kemal | Agios Ioannis |
| Pertev Paşa | Akropolis |
| Piyale Paşa | Chrysospiliotissa |
| Sakarya | Salamis |
| Suriçi | Palaia Ammochostos |
| Tuzla | Egkomi Ammochostou |
| Zafer | Chrysospiliotissa |
| Kapalı Maraş | Chrysi Akti |
| Stavros |
Bu mahalleler ve Mutluyaka dışında Akyar ve Yukarı Derinya’nın önemli kısımları kuzeyde kalsa da yerleşime kapalı askerî bölgelerdirler ve muhtarlıkları yoktur.
2. 1. 2. Yeni Boğaziçi Beldesi:
Yeni Boğaziçi Beldesi içerisinde 33/1998 sayılı yasa uyarınca belirlenen yerleşim yerlerinden Yeni Boğaziçi, Akova, Alaniçi, Mormenekşe, Şehitler ve Yıldırım bulunur. Şehitler içerisinde eski köyler Atlılar, Muratağa ve Sandallar’ı barındırır. Yeni Boğaziçi Beldesi’nde toplam 6 muhtarlık vardır.
2. 1. 3. İnönü Beldesi (Gazimağusa Bucağı):
İnönü Beldesi içerisinde 33/1998 sayılı yasa uyarınca belirlenen Gazimağusa Bucağı içerisindeki yerleşim yerlerinden Dörtyol, Korkuteli ve Pirhan bulunur. 2011 sayımına göre Pirhan içerisinde yerleşim bulunsa da burası askerî bir bölgedir ve burada bir muhtarlık bulunmamaktadır. İnönü Beldesi’nin merkezi Akdoğan Bucağı sınırlarında bir yerleşim yeri olan İnönü’dür. Toplamda İnönü Beldesi sınırlarında üç muhtarlık ve bir muhtarlık olmayan yerleşim yeri bulunur.
2. 1. 4. Beyarmudu Beldesi (Gazimağusa Bucağı):
33/1998 sayılı yasa uyarınca Gazimağusa Bucağı içerisinde belirlenen yerleşim yerlerinden Güvercinlik 2008 sonrası Beyarmudu Belediyesine bağlanmıştır ve böylece kalanı Akdoğan Bucağı içerisinde olan Beyarmudu Beldesi’nin bir parçasını oluşturur. Burada bir muhtarlık vardır.
2. 1. 5. Paşaköy Beldesi (Gazimağusa Bucağı):
33/1998 sayılı yasa uyarınca Gazimağusa Bucağı içerisinde belirlenen yerleşim yerlerinden Aslanköy ve Kurudere 2008 sonrası Paşaköy Belediyesine bağlanmıştır ve böylece merkezi Akdoğan Bucağı içerisinde olan Paşaköy Beldesi’nin bir parçasını oluştururlar. İki yerleşim yerinin birer muhtarlığı vardır.
2. 2. Akdoğan Bucağı
2. 2. 1. Beyarmudu Beldesi (Akdoğan Bucağı):
Beyarmudu Beldesi içerisinde 33/1998 sayılı yasa uyarınca belirlenen yerleşim yerlerinden Beyarmudu, Çayönü, Düzce, İncirli, Köprü (Köprülü) ve Türkmenköy bulunur. Büyük kısmı ve idari merkezi kuzeyde kalan Düzce ile büyük kısmı ve idari merkezi güneyde kalan Ovgoru da bu bölgeye dâhildir ancak bunlar yerleşime kapalı askerî bölgelerdir. Beyarmudu Beldesi’nin Akdoğan Bucağı içerisinde yer alan kısmında beş muhtarlığı, Gazimağusa Bucağı içerisinde yer alan kısmında ise bir muhtarlığı vardır.
2. 2. 2. Akdoğan Beldesi:
Akdoğan Beldesi içerisinde 33/1998 sayılı yasa uyarınca belirlenen yerleşim yerlerinden sadece Akdoğan bulunur. Bu beldenin sadece bir muhtarlığı vardır.
2. 2. 3. Vadili Beldesi:
Vadili Beldesi içerisinde 33/1998 sayılı yasa uyarınca belirlenen yerleşim yerlerinden Vadili ve Turunçlu bulunur. Bu beldenin iki muhtarlığı vardır.
2. 2. 4. Paşaköy Beldesi (Akdoğan Bucağı):
Paşaköy Beldesi içerisinde 33/1998 sayılı yasa uyarınca Akdoğan Bucağı içerisinde belirlenen yerleşim yerlerinden sadece Paşaköy bulunur. Bu beldenin Gazimağusa Bucağı ve Geçitkale Bucağı içerisinde yer alan kısımları ile birlikte toplam dört muhtarlığı vardır.
2. 2. 5. İnönü Beldesi (Akdoğan Bucağı):
İnönü Beldesi içerisinde 33/1998 sayılı yasa uyarınca Akdoğan Bucağı içerisinde belirlenen yerleşim yerlerinden sadece İnönü bulunur. Bu beldenin Gazimağusa Bucağı içerisinde yer alan kısımları ile birlikte toplam üç muhtarlığı ve bir muhtarlık olmayan yerleşim yeri vardır.
2. 2. 6. Pile:
Pile de facto olarak Kuzey Kıbrıs sınırlarının dışında olsa da 33/1998 sayılı yasa uyarınca belirlenmiş bir yerleşim yeridir. Herhangi bir beldenin parçası değildir ve burada diğer tüm seçimler düzenlense de belediye seçimleri düzenlenmez. İdare, Kıbrıslı Türkler adına Pile Türk Muhtarlığı aracılığıyla yapılır. Köyün önemli bir kısmı Ara Bölge’de kalmasına rağmen köy topraklarının bir kısmı Kıbrıs’ın kuzeyinde, bir kısmı Kıbrıs’ın güneyinde, bir kısmı da İngiliz egemen üs topraklarının içerisinde yer alır. İdari yönden bu bölgeler Kıbrıs’ın kuzeyinde Gazimağusa, Kıbrıs’ın güneyinde Larnaka (İskele), İngiliz egemen üs topraklarında Dikelya ve Ara Bölge adına Sektör 4 içerisinde yer alır.
2. 3. Geçitkale Bucağı
2. 3. 1. Serdarlı Beldesi:
Serdarlı Beldesi içerisinde 33/1998 sayılı yasa uyarınca belirlenen yerleşim yerlerinden Serdarlı, Ergenekon, Gönendere, Görneç, Pınarlı ve Tirmen bulunur. Bu beldenin altı muhtarlığı vardır.
2. 3. 2. Geçitkale Beldesi:
Geçitkale Beldesi içerisinde 33/1998 sayılı yasa uyarınca belirlenen yerleşim yerlerinden Geçitkale, Arıdamı, Çamlıca, Çınarlı, Mallıdağ, Nergisli, Sütlüce ve Yamaçköy bulunur. Arıdamı içerisinde yerleşik nüfus bulunmadığından burada bir muhtarlık yoktur. Geçitkale Beldesi’nin Arıdamı hariç kalan yerleşim yerlerinde toplam yedi muhtarlığı vardır.
2. 3. 3. Tatlısu Beldesi:
Tatlısu Beldesi içerisinde 33/1998 sayılı yasa uyarınca belirlenen yerleşim yerlerinden sadece Tatlısu bulunur. Tatlısu ise kendi içerisinde Aktunç, Küçükerenköy ve Yalı olmak üzere üç mahalleye bölünmüştür. Tatlısu Beldesi’nde böylece toplam üç muhtarlık bulunur.
2. 3. 4. Paşaköy Beldesi (Geçitkale Bucağı):
Paşaköy Beldesi içerisinde 33/1998 sayılı yasa uyarınca Geçitkale Bucağı içerisinde belirlenen yerleşim yerlerinden sadece Ulukışla bulunur. Bu beldenin Gazimağusa Bucağı ve Akdoğan Bucağı içerisinde yer alan kısımları ile birlikte toplam dört muhtarlığı vardır.
Girne ve İskele ile devam edecek…
Görsel: Harita Dairesi