Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) veya yaygın kullanılan kısaltma adı ile UNESCO, bugünden tam yetmiş beş yıl önce, 16 Kasım 1945’te kuruldu. UNESCO’nun temel hedefi dünya barışını; eğitim, bilim, sosyal ilimler, kültür ve iletişim aracılığı ile inşa etmektir.[1] Örgüt, Birleşmiş Milletler yapısında yer alan temel organlardan biri olan Ekonomik ve Sosyal Konseyin (ECOSOC) bünyesi altında bulunmaktadır. Gelin UNESCO’nun ne olduğunu ve yetmiş beş yılda neler yaptığını birlikte inceleyelim.
UNESCO Sözleşmesi’nde yer alan şu cümleyle örgütü anlatmaya başlayabiliriz: “Savaş, insanların aklına düştüğü vakit, insanlar tarafından barışın savunulması da işte o zaman başlamalıdır.”[2]
Bu cümleden yola çıkarak örgütün vizyonuna bakacak olursak örgütün, kendisine eğitim, bilim ve kültür aracılığı ile barışı sağlama amacını edindiğini söyleyebiliriz. İlk olarak eğitimden başlayacak olursak, UNESCO, dünya üzerindeki tüm insanların birbirine saygılı, nefretten uzak ve barışı savunan bireyler olarak yetişebilmesini sağlayacak eğitim modellerini savunmaktadır. Bunun yanı sıra, dünyadaki her çocuğun eşit ve adil bir şekilde eğitim hakkına ulaşması da örgütün temel hedefleri arasındadır. Örgütün bilime bakış açısına geldiğimizde ise, bilim ve teknoloji gelişiminin tüm dünyaya fayda sağlayacak bir biçimde gerçekleşmesi ve bilginin erişemediği bölgelere ulaşımının sağlanması için çalışmaktadır. Örgütün diğer bir çalışma alanı olan kültüre baktığımızda ise, örgüt, bir yandan geçmiş ve günümüz arasında bir bağ kuran kültürel miraslarımızın korunması için faaliyet gösterirken, bir yandan da dünyada var olan kültürel çeşitliliğin korunması ve bu çeşitlilik içerisinde saygı temelli bir uyum içerisinde yaşanmasını teşvik etmektedir.[3]
Günümüzde UNESCO’nun çalışma yaşamındaki aktivitelerine baktığımızda, örgütün küresel öncelikleri arasında Afrika kıtasının ve cinsiyet eşitliğinin olduğunu gözlemleyebiliriz. Bunun yanı sıra, örgütün öncelikli çalışma odağında olan gruplara değinecek olursak, bunların yerel kültürler ve halkları, gençlik, küçük ada ülkeleri ve gelişmekte olan ülkeler olduğunu söyleyebiliriz. Bunun yanı sıra, örgütün şu anki bir diğer hedefi ise Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 2015 yılında ilan edilen ve 2030 yılına kadar ulaşılması hedeflenen Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’ni yerine getirmektir. Bunların arasında örgütün yakından takip ettiği küresel barışı ve adaleti sağlamak, bilim ve teknoloji ile iklim değişikliğine karşı mücadele etmek ve yoksulluğu ortadan kaldırmak bulunmaktadır.[4]
Peki, UNESCO’nun geride bıraktığı yetmiş beş yıla bakacak olursak örgüt bugüne kadar ne gibi aktivitelerde veya projelerde yer aldı? Dünya barışını eğitim, bilim ve kültür ile sağlamak için neler yaptı? İlk olarak eğitimi ele aldığımızda, örgüt, eğitimin hayatları değiştirebilecek güce sahip olduğu inancı ve bilinci ile eğitim alanındaki çalışmalarını ara vermeksizin yürütmüştür. Dünya genelinde eşit ve adil bir eğitim kalitesi için, her çocuğun eğitime erişimini sağlayabilmek ve böylelikle uzun vadede kalkınmayı sağlamak amacı ile eğitim alanında yatırımlarını ve projelerini sürdürmüştür. Dünyanın dört bir yanında, özellikle de kalkınmakta olan ülkelerde okuryazar oranının artması, temel eğitim almayan tek bir çocuğun bile kalmaması için çalışmalarda bulunmuştur.[5] Bilime bakacak olursak UNESCO, bilim, teknoloji ve yenilik alanında çalışan kurumlara destekte bulunmuş, bu alanda çalışacak altyapıya sahip olmayan ülkelere ise bu altyapıyı götürmeye gayret etmiştir.[6]
UNESCO’nun adını en çok duyduğumuz ve çalışmalarına şahit olduğumuz alan olan kültüre geldiğimizde ise, örgütün ilk olarak karşımıza çıkan çalışması herkesin bildiği UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’dir. Bu listeye göre, dünya çapında 167 ülkede 1121 yapı veya alan UNESCO tarafından kültürel miras ilan edilmiştir.[7] Bu alanlardan üçü bizim adamızın güneyinde bulunan Baf kenti, Larnaka’da bulunan antik Choirokatia yerleşimi ve Trodos’ta bulunan Resimli Kiliseler’dir.[8] Bunun yanı sıra, kültür alanında örgüt, yerel kültürleri korumak ve geleceğe taşımak için çeşitli faaliyetlerde bulunmuş ve medeniyetlerin tarihlerini inceleyen çalışmalar yaparak, sahip olduğumuz kültürel çeşitliliğin önemine vurgu yapmıştır.
Eğitim, bilim ve kültür, insanlığın temel taşlarını oluşturan üç önemli alandır. Bu değerli alanlarda çalışmalarını yetmiş beş yıldır sürdüren ve dünyanın dört bir yanında projeler yürüten UNESCO, çoğu zaman eleştirilen Birleşmiş Milletler yapısının övgüyle bahsedilmesi ve çalışmalarına destek verilmesi gereken bir örgütüdür. Dünya barışını eğitim, bilim ve kültür aracılığı ile teşvik etmek gibi zor bir görevi kendine amaç edinen bu örgütün gerek sosyal gerekse maddi açılardan desteklenmesi, kendine edindiği misyonda daha da başarılı olmasına yardımcı olacaktır. Yetmiş beş yılda büyük ve faydalı projelere imza atan UNESCO, nice yetmiş beş yıllara!
Referanslar
[1] Site editörleri. “UNESCO HAKKINDA”. UNESCO (Türkçe)
[2] UNESCO. (1945). “UNESCO Constitution”. UNESCO.
[3] Site editörleri. “UNESCO in brief – Mission and Mandate”. UNESCO.
[4] UNESCO. (2018). “UNESCO: The lab of ideas, the lab for change!”. YouTube.
[5] Site editörleri. “Education transforms lives”. UNESCO.
[6] Site editörleri. “Science for a Sustainable Future”. UNESCO.
[7] UNESCO. “World Heritage List”. UNESCO World Heritage List.
[8] UNESCO. “Cyprus”. UNESCO World Heritage List.