Lefkoşa Türk Belediyesinin (LTB) Kıbrıs Türk Ortopedik Özürlüler Derneği iş birliğinde ve LTB Gençlik Meclisi Engelsiz Masası ve Engellemeyen Lefkoşa Komisyonu inisiyatifi ile gerçekleştirdiği ‘’Engel Değiliz’’ projesini biliyorsunuzdur elbette. Proje, engelli park yerlerine saygı duyulmasını sağlamak adına başlatıldı. İlk aylarında çok da ilgi çekti aslında. Güzel bir uygulamaydı, sonunda belediyelerin engelli haklarına önem verdiğini gösteriyordu; Lefkoşalılar da “Engel Değiliz” demeye başlamıştı.
Peki engel değil miyiz gerçekten?
Lefkoşa’da yürüyorsunuz. Dereboyu’ndasınız diyelim. Engelli park yerleri görüyorsunuz, çoğu boş. Kumsal Parkı önündeki park yerinde proje kapsamında yerleştirilmiş panolar var, her şey mükemmel görünüyor. Engel değiliz! Öyle miyiz?
Biraz daha bakınıyorsunuz. Kaldırımların üzerinde görme engelliler için yerleştirilmiş o sarı şeritleri fark ediyorsunuz. KKTC’de genellikle böyle oluyorlar:
Ya da şöyle:
***
Engelli kimdir peki? Engelli bir insanın nasıl engelleri vardır?
“Engelli”, doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel, ruhsal, duygusal ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yaşama uyum sağlama ve günlük gereksinimlerini karşılama güçlükleri olan ve korunma, bakım, rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişi ile talasemili veya orak hücre anemili (sickle-cell anemia) olma hâlini anlatır.[1] “Toplumsal yaşama uyum sağlama güçlükleri olan” kısmına özellikle ilgi çekmek istiyorum. Bu tanıma göre engelli kişiler topluma adapte olmakta zorlanıyor, toplumdan destek ve danışma hizmetlerine ihtiyaç duyuyor.
***
Engel değiliz… Tabii. Mesela LTB’nin farkındalık yaratmak için yerleştirdiği o panoları iki kez parçalayan da biz değildik.[2] Biz engel değiliz çünkü. Bizden beklenen o destek ve danışmayı gösterdik mi peki? Kaç mağazanın dışında engelliler için tasarlanmış bir rampa gördünüz? Braille alfabesi* kullanıyor mu herhangi biri? Kasalarında işitme cihazları için mikrofon amplifikatörü** var mı mesela?
Mağazaları geçtim, KKTC’deki herhangi bir devlet dairesinde bulabiliyor musunuz bunları? Belediyelerde?
Cevaplarını hepimiz biliyoruz.
Bir şeyler yapıyor gibi de görünüyor hükûmet(ler). 2010 yılında Birleşmiş Milletler’in Engelli Hakları Sözleşmesi’ni imzalamıştı dönemin hükûmeti. Meclis’ten de geçmişti. 2015’e gelindiğinde, sözleşmeye uyan herhangi bir yasa veya tüzük çıkmamış, sözleşmenin KKTC’de uygulanması konulu bir seminer gerçekleştirilmişti.[3] Öyle de kaldı. 2017’e Kıbrıs Türk Ortopedik Özürlüler Derneği Başkanı sözleşmenin hâlâ uygulanmadığına dikkat çekmişti.[4]
Sözleşmenin üzerinden yaklaşık 10 yıl geçti, KKTC’de hiçbir şey değişmedi gibi görünüyor hâlâ. 64/93 sayılı engellileri koruma, rehabilite ve istihdam yasası ve 694/2014 sayılı özel sektörde engelli istihdamının desteklenmesi tüzüğü geçti üzerinden sözleşmenin. Bir şeyler değişmiş görünmüyor. Hâlâ 600’den fazla engelli, istihdam bekliyor.[4] Sözün özü, KKTC’de ne toplum ne de hükûmet, “engel değiliz” demeye hazır değil. Yakın zamanda olacak gibi de gözükmüyor. Engellilerin hakları öyle Engelli Haftası’nda paylaşım yapmakla, dernek başkanları ile göstermelik görüşmelere gitmekle olmuyor. Devlet büyükleri başta olmak üzere, tüm toplumun bunu anlaması dileğiyle.
Engel değil misiniz?
Notlar
*Braille Alfabesi: Görme engelli bireylerin okuyup yazması için kullanılan alfabedir.
**Mikrofon Amplifikatörü: İşitme engelli bireylerin işitme cihazlarına uyumlu, kısmî işitme engelli bireylerin daha net duyabilmesini sağlayan ses vurgulama cihazıdır.
Referanslar
[1] Külahçı, Ş. (2018). KKTC’de Engelli Hakları. Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Konferans Notları.
[2] Lefkoşa Türk Belediyesi. (2018). LTB’nin “Engel Değiliz” park yeri panolarına ikinci saldırı!
[3] Kıbrıs Postası. (2015). “BM Engelli Hakları Sözleşmesi’nin KKTC’de uygulanması” konulu
seminer gerçekleştirildi.
[4] Gündem Kıbrıs. (2017). Engelli şartları ağırlaştırıldı.
Fotoğraf için tıklayınız.