Yapılan bilimsel araştırmalar farklı ruh hâllerinin gönüllü olabilme potansiyelimiz üzerinde farklı etkilere sahip olduğunu gösteriyor (Berkowitz, 2000; Manucia, Baumann & Cialdini, 1984; Salovey, Mayer & Rosenhan, 1991). Bu nedenle Adrian C. North, Mark Tarrant ve David J. Hargreaves bir alan araştırması yaparak müziğin dolaylı yoldan ruh hâlinin gönüllülüğe olan etkisi hakkında bir fikre sahip olmak adına yola çıkmışlar (North, Tarrant & Hargreaves, 2004). Bu yazımda da bu araştırmadan bahsedeceğim.
Araştırma Birleşik Krallık’taki iki farklı spor salonunda, toplam iki günde ve rastgele spor salonunda bulunan 646 kişi üzerinden gerçekleştiriliyor. 646 kişinin 366’sı erkek, 280’i ise kadın. Seçilen spor salonları ise aynı isme sahip ve aynı ekipmanlar ile aynı çalışanları içermekte. Yani müzik dışında bireyin ruh hâline etki edebilecek tüm unsurları olabildiğince sıfırlamaya çalışmışlar. Çalışmada müzik kliplerini göstermeleri mümkün olmadığından dolayı da spor salonunun televizyon ekranlarına Disney filmlerini ve animasyonlarını yansıtmışlar. Bir grup öğrenci rahatsız edici bir çalma listesi (playlist) dinlerken diğerleri ise moral yükseltmesi için oluşturulan bir çalma listesini dinliyor. Çalma listeleriyse katılımcıların iki kere aynı şarkıyı dinlediğinden emin olmak adına yaklaşık 2 saatlik.
Şimdi gelelim gönüllülük meselesine. Bu kısımda tabii ki araştırmacılar kurgu bir kurum ismi de uyduruyorlar. Kurumun ismi “The British Disabled Athletes Association (BDAA)”, yani Türkçe ismiyle İngiliz Engelli Atletler Derneği. Bu derneğin amaçları arasındaysa engellilere ücretsiz spor yapabilme imkânı sunmak da var, bu nedenle de devletten daha fazla fon alabilmek adına kampanya yürütüyorlar. Bu bilgilerin hepsi de katılımcılara verilen kâğıdın üstünde yazıyor. Araştırmanın düşük çabalı kısmına katılan katılımcılardan sadece imza kampanyasına yardımda bulunmaları isteniyor. Ardından cinsiyetleri, spor salonu kullanıcı numararı, spor salonunda ne kadar vakit geçirdikleri ve ruh hâllerini 0’dan 10’a numaralandırmaları soruluyor. Yüksek çaba gerektiren kısma katılan katılımcılardan ise imza değil de broşür dağıtmaya gönüllü olmaları isteniyor. Katılımcılar ne gün ve ne kadar broşür dağıtmak istediklerini forma işaretleyip geri veriyorlar. Bu arada bu küçük ama önemli bilgiyi vermeden geçmek istemiyorum: İki gün art arda spor salonuna gelenlerin cevapları sadece ilk gün için kullanılmış. Bu şekildeyse bilim dünyasında “bias” dediğimiz yanlılığı önleyip, araştırmanın güvenilirliğini yükseltmeye çalışıyorlar.
Araştırmanın sonunda veri analizinde çıkanlara göre ruh hâlini yükseltici müzik dinleyenlerin ruh hâlleri ve rahatsız edici müzik dinleyenlerin ruh hâlleri arasında belirgin bir fark mevcut. İlk gündeki sonuçlar arasında ise belirli bir fark yok, konu imza atmak olunca ruh hâli iyi veya kötü herkes imza etmeyi kabul etmiş görünüyor. Buna kıyasla ikinci gün sonuçları arasında belirgin bir fark bulunmakta. Ruh hâli yükseltici müzik dinleyen 128 kişi arasında 31 kişi 50 broşür, 19 kişi 100 broşür, ikişer kişi 150 ve 200 broşür, 1 kişi ise 250 broşür dağıtmayı kabul etti. Diğer yandan rahatsız edici müzik dinleyen 128 kişi arasında 105 kişi broşür dağıtmayı reddedip, 200 ve 250 broşür dağıtmayı kimse istemedi.
Müziğin yardımcı olabilme isteğimizi nasıl etkilediği üzerine sadece bu araştırmayla bir kanıya varmak oldukça zor ki araştırmada spor salonlarında müziğin edindiği yerden dolayı, müziksiz bir kontrol grubunun eksikliği var. Yine de bu konu hakkında bir fikre sahip olmak mümkün. Hepimiz bazen açtığımız şarkıyla neşeleniyor veya hüzünleniyoruz. Müzik psikolojimiz üzerinde etkisizdir dersek tamamen yalan olur.
Sizin için araştırmanın son kısmında bulunan şarkıları bir Spotify listesi hâline getirdim, eğer dinlemek isteyen olursa bağlantıya tıklayabilir!
Referanslar
Berkowitz, L. (2000). Studies in emotion and social interaction: Causes and consequences of feelings. Cambridge University Press.
Manucia, G. K., Baumann, D. J., & Cialdini, R. B. (1984). “Mood influences on helping: Direct effects or side effects?”. Journal of Personality and Social Psychology, 46(2): 357-364.
North, A. C., Tarrant, M., Hargreaves, D. J. (2004). The Effects of Music on Helping Behavior: A Field Study. Environment and Behavior, 36(2): 266-275.
Salovey, P., Mayer, J. D., & Rosenhan, D. L. (1991). “Mood and helping: Mood as a motivator of helping and helping as a motivator of mood”. In M. S. Clark (Ed.), Review of Personality and Social Psychology, vol. 12. Prosocial Behavior (p. 215-237). Sage Publications, Inc.
Fotoğraf: Spencer Imbrock, Unsplash.