Bir önceki yazımda metaforlardan ve algılarımızı nasıl şekillendirebileceklerinden bahsetmiştim. Bu hafta, metafor kullanımının özellikle politik yazı ve konuşmalarda nasıl ve neden kullanıldığından bahsetmek istiyorum.
Donald Trump, literatürde en çok incelenen isimlerden biridir. Kampanyasında bu kadar başarılı olup seçimi kazanmasının en önemli sebeplerinin, halka hitap ediş tarzı ve konuşurken kullandığı dil olduğu söylenebilir. Trump, Obama ile kıyaslandığında çok daha basit ve gayriresmî ama kesin ve kendinden emin ifadeler içeren cümleler kullanmayı tercih eder.
Konsept metaforlara gelecek olursak, Trump’ın “göçmen” söylemleri önemlidir. Trump’ın en çok vurguladığı seçim vaadinin “göçmenleri uzak tutmak için” inşa edeceği duvar olduğunu düşünürsek bu pek şaşırtıcı değil. Örnek olarak ana temalarından biri olan göçmen/hayvan konsepti:
“Sokaklarımızda serbestçe dolaşıyorlar (AS).”
“Yüz binlercesini üstümüze salıyorlar (AS).”
Bu tarz söylemler seçmenlerin zihninde kafes ya da tehlike gibi vahşi hayvanlarla ilgili kavramlara çağrışım yapar. “Başa çıkamadığımız bir vahşet” algısı yaratır. Aristotle ve Plato, “Büyük Varoluş Zinciri”nde, tüm varlıkların ait olduğu bir hiyerarşiden bahseder. Buna göre en üstte Tanrı, altında insan ve onun altında da hayvanlar vardır. Dolayısıyla bütün bu göçmenler hayvandır algısı göçmenleri aynı zamanda “insanlardan”, bu durumda Amerikan vatandaşlarından, aşağıda bir pozisyona koyar, sonuç olarak da onları değersizleştirir denebilir.
Trump’ın konuşmalarında ayrıca kendine atfettiği bazı özellikler ve dolayısıyla yarattığı karakterler vardır. Bunlardan bence en ilginç olanı “hayvan terbiyecisi” karakteridir.[1] Özelikle “harness” fiilini bu bağlamda çok kullanır. Kabaca tercümesi atlara eyer takmak olan bu fiili Trump, sık sık yeteneklerden, enerjilerden ve teknolojilerden bahsederken kullanılır. Örnek verecek olursam; “yarının enerjilerini, endüstrilerini ve teknolojilerini eyerlemek (IA)” veya “insanlarımızın yeteneklerini eyerleyeceğim (VS)” gibi kullanımları var.
İroniktir, bu fiilin başka bir kullanımına Pilyarchuk ve Onysko dikkat çeker; George Orwell’in Hayvan Çiftliği romanındaki domuzlar da çiftliğe atın yeteneklerini eyerleyeceklerini söylemişlerdi. Hikâyenin sonu malum.
Diğer bir kampanya sloganı, hepimizin bildiği “Make America Great Again”, ekonominin tekrar güçlendirilmesi ve Amerika’nın tekrardan büyük bir küresel güce dönüşme vaadini gösterir. Ekonomik güçsüzlükten bahsederken Trump; genellikle hastalık, ölüm gibi fiziksel sağlık temasında kelimeler kullanmayı seçer:
“…ama şimdi zayıf olduğumuzu hissediyorlar.”
“…çünkü paraya ihtiyacımız var. Ölüyoruz.”
“Amerikan rüyası öldü.”
Bu şekilde seçmenlerinin zihninde hasta bir ulus algısı yaratıyor. Kendini de bir kahraman, bir kurtarıcı olarak tanıttığını düşünürsek, insanlara aslında “sizi iyileştirmeye geliyorum” mesajı veriyor. Peki bu gizli bir mesaj mıydı? Hayır. Zaten sloganlarına, konuşmalarına hatta Twitter’daki paylaşımlarına bakarsak aslında hep vadettiği şey budur. Ama burada göstermek istediğim şey, aslında istediği mesajı hem direkt olarak verip hem de bambaşka bir konudan bahsedermiş gibi görünse bile özünde tekrar tekrar seçmenlerine bunu empoze ediyor. İnsanların zihninde bu şekilde yer ediyor, sonuçta bize sürekli tekrarlanan şeylere inanma ihtimalimiz daha fazla.
Örnek olarak popüler bir isim olduğu için Trump’tan bahsetmeyi seçtim, ama dikkat ederseniz birçok politikacının aslında seçmenlerini kelimelerle maniple ettiğini görebilirsiniz. Bunların bazıları o kadar dilimizde ve algımızda yer etmiştir ki fark etmeyiz bile. Bir noktadan sonra bu konseptler belirli bir konudan bahsetmenin olağan yolu hâline gelir. Mesela kan, toprak ya da aile temalarını milliyetçi söylemlerde görmeye o kadar alıştık ki ikinci kez donup bakmıyoruz bile.
Toparlamam gerekirse, günlük hayatımızda kullandığımız, duyduğumuz kelimeler aslında çok güçlü ve sandığımızdan daha derin. Sadece dikkatli bakmak gerekiyor.
Referanslar ve Notlar
[1] Conceptual Metaphors in Donald Trump’s Political Speeches: Framing his Topics and (Self-)Constructing his Persona. Kateryna Pilyarchuk & Alexander Onysko, 2018.
AS: Donald Trump’s Nomination Acceptance Speech (22 July, 2016). Donald Trump Adaylık Kabulü Konuşması.
VS: Donald Trump’s Victory Speech (9 November, 2016). Donald Trump Zafer Konuşması.
IA: Donald Trump’s Inaugural Address (21 January, 2017). Donald Trump Açılış Konuşması.
Fotoğraf için tıklayınız.