19. yüzyılın ortalarına kadar Çin’de milyonlarca kadına uygulanan footbinding1, yani ayak bağlamanın kökü yine toplumsal cinsiyet eşitsizliğine ve kadınlara olan zulme bağlanıyor.
İlk başlarda aristokrasinin bir ayrıcalığı olan footbinding yavaşça tüm Çin toplumuna yayıldı, ve kadınların kısırlaştırılmasının bir sembolü oldu. Aynı zamanda Çin İmparatorluğu’nun temel yapı taşlarından biri olan Çin’deki cinsiyet hiyerarşisi üzerinde de footbinding’in rolü büyüktür. “Men ploughed and women wove”2 sözü de Çin’deki cinsiyet eşitsizliğinin antik bir özeti olarak bilinir.[1]
Anneler, kızları çok küçük yaşta iken onların ayaklarını bağlamaya başlar. Bu uygulama ilk olarak başparmak dışındaki dört parmağın kıvrılması ile öncelik alır. Amaç dört parmağın bu uygulama sonrasında ayak tabanına kadar gelmesi ve kıvrılan yerlerin kıvrılmayan başparmak ile aynı hizada olmasıdır. Küçük yaşta yapılmaya başlanan bu uygulama ile, küçük kız ve erkeklere cinsiyet eşitsizliği empoze edilmeye başlar ve cinsiyet hiyerarşisi üremeye devam eder.
1840 yılının öncesinde Çin’deki maskulinlik ve kadınlık Konfüçyüsçülük, yani yin-yang ilkeleri ile şekillenmekteydi. Kadınlar, yin yani negatif görülmekteydi ve bu ilkeye göre toplumun istikrarı için kadınların uysal ve pasif davranması gerektiğine inanılıyordu. Konfüçyüsçülüğün rolü Çin toplumunun üzerinde çok fazlaydı. Bu toplumda kadınların doğuştan zayıf olduğuna inanılıyor ve footbinding uygulaması da fiziksel olarak da onların kısıtlanmasına sebep oluyordu.
Genel olarak footbinding’in anlamına bakıldığında, bu uygulama güzellik, kadınlık ve erotizm ile bağdaşlaştırılıyordu.[2] Dünyanın her yerindeki kadınların, erkekler tarafından tanımlanan güzellik standartlarına uymaya çalışması gibi, Çin’deki kadınlar da ayaklarını bağlayarak aynı amaç uğruna çalışmaktaydı. Bağlı ve küçük ayak, mutlu bir evliliğin şartı olarak kabul edilmekte ve kızlarının ayaklarını bağlamayan ebeveynlerin yanlış bir karar verdiği ve kızlarının geleceğini ateşe attıklarına inanılmaktaydı.
Bunlara ek olarak Konfüçyüsçülük döneminde, footbinding toplumsal kontrol olarak da kullanılmaktaydı. Kadınlar erkeklerin sahip olabileceği bir obje olarak görülmekteydi ve footbinding de kadınların refakatsiz ve rahatça hareket etmesini engelleyen bir yöntem olarak kullanılmaktaydı. Bir kadının ayaklarının bağlı olması, kocasına ve kocasının ailesine ömrü boyunca bağlı kalacağını ve onlara itaat edeceğini gösteren bir semboldü.[3]
19. yüzyılın ortalarında olan Çin’deki Batı istilalarından sonra, Hristiyanlık Çin’e yayılmaya başladı. Din, Çin kültürü ve gelenekleri üzerinde büyük bir etki yarattı. Hristiyanlık Çinli kadınlara fiziksel özgürlüğe ulaşma yolunda bağlanmamış ayağın normalliğini tanıttı ve 1840 yılında footbinding uygulaması resmî olarak Çin’de yasaklandı.
Çin’de de görüldüğü gibi kadınlar yıllardır cinsiyetçi alışkanlıklara ve kültüre karşı savaş hâlinde. Cinsiyet eşitliğine günbegün yaklaştığımızı düşünüyorum, ancak önümüzde hâlâ uzun bir yol var. Footbinding gibi cinsiyetçi bir çok uygulamanın yasaklanması ve hukuksal olarak kadınların artık erkekler kadar hakları olması amacımıza yaklaştığımızın bir göstergesidir. Ancak bunları değerlendirirken, toplumun ve kültürün hâlâ özünde ve derininde bulunan cinsiyetçiliğin de unutulmaması ve sorgulanması gerektiğine inanıyorum. Cinsiyetçilik toplumun her yerinde ancak bunu değiştirmek bizim elimizdedir.
1 Çin kültüründe, kadınların ayaklarının büyümemesi için küçük yaştan itibaren ayaklarının bağlanması.
2 Erkekler sürer, kadınlar dokur.
Referanslar
[1] Gates, H. (2015). Footbinding and Chinese Women’s Labor in Sichuan. 1st ed. London: Routledge.
[2] Ping, W. (2000). Aching for Beauty: Footbinding in China. 1st ed. New York: Anchor Books.
[3] Hong, F. (1997). Footbinding, Feminism and Freedom: The Liberation of Women’s Bodies in Modern China. 1st ed. London: Psychology Press.
Görsel referansı: Foreman, A. (2015) Why Footbinding Persisted in China for a Millenium, Smithsonian Magazine. Erişim: https://www.smithsonianmag.com/history/why-footbinding-persisted-china-millennium-180953971/