Rumcası “Ammochostos” olan ve kumun içinde saklı anlamına gelen Mağusa şehrimiz, diğer tüm Kıbrıs şehirleri gibi birçok kültür, tarihî eser ve sanata ev sahipliği yapıyor.[1] Her şehirden ayrı ayrı bahsetmek isterim ama bu yazımda yerlisi ve sevdalısı olduğum Mağusa şehrine değineceğim.
Kimse kusura bakmasın ama Ammochostos kelimesinin anlamı bence Mağusa’mız için çok yerinde olmuş. Şöyle ki, adanın deniz kenarı şehirlerinin çoğundan daha güzel ve temiz bir sahile ve denize sahip, ayrıca çok zengin kültürüyle şehir içinde âdeta kumun içinde saklı olan inciler gibi. Yani âdeta denizin berraklığıyla kum üstünde çıkmış bir inci. Akdeniz’de bir inci.
Mağusa şehri diğer bütün Kıbrıs şehirleri gibi birçok yönetim ve iktidar altında kalıp, hepsinden kültürel olarak nasibini almış bir şehirdir. Mesela en belirgin ve bilindik olanıyla başlayacak olursam, surlar. Lüzinyan döneminde yapılmış olan surlar, hâlen daha şehrimizin önemli tarihî eserlerindendir ve bu surlar Mağusa’nın belki de yaşayan kütüphanesi olabilir. Neden mi? Çünkü uzunca bir süre ayakta kalmayı başarmıştır. Hani “şu duvarların bir dili olsa” dedikleri türden neler görüp geçirmişler. Sonrasında Venedikliler tarafından ele geçirilen Kıbrıs’ta Mağusa Surları sağlamlaştırılmış ve bu dönemde Martinengo Tabyası ve Kara Kapısı (Ravelin) inşa edilmiştir.[2] Liman kenti Mağusa’nın surlarının ikinci kapısıysa Leonardo Da Vinci’nin tasarımını yaptığı Deniz Kapısı’dır.[3]
Mağusa Surları, namıdiğer Suriçi, birçok tarihî esere ev sahipliği yapmaktadır. En önemli ve ünlülerinden biriyse Othello Kalesi’dir. Surlar gibi Othello Kalesi de Lüzinyanlar tarafından inşa edilip, sonrasında Venedikliler tarafından modifiye edilmiştir. Ünlü şair Shakespeare’in ünlü tragedyası olan Othello oyununun bir bölümü Kıbrıs’ta bir liman kentinde geçmektedir ve Othello Kalesi de ismini bu oyundan almaktadır.[4] İlk inşa edildiğinde surların ve şehrin esas girişiyken adaya Venedikliler geldiğinde bu durum değişmiştir.[5]
Bir diğer tarihî eserse yine surlar içinde olan Venedik Sarayı’dır. Sarayın sadece doğuya bakan yüzeyi ve iç bahçenin arka duvarları günümüze ulaşabilmiştir. Lüzinyan döneminde kraliyet sarayı olarak kullanılıp, Venedik dönemindeyse valinin resmî ikametgâhı olmuştur.
Gotik mimarisiyle gözde olan Aziz Nicholas Katedrali (şu anki adıyla Lala Mustafa Paşa Camii) de Mağusa’da yer almaktadır. Lüzinyan krallarının taç giyme merasimi burada yer almıştır. Binanın dışı Osmanlılar tarafından şehri ele geçirmek amacıyla top ateşine tutulup zarar görmüştür. Günümüzde yine de bina orijinal tarzını ve ihtişamını korumaya devam etmekte ve kullanılmaktadır. Osmanlı döneminden itibaren cami olarak kullanımına devam etmektedir.[6]
Aziz Nicholas Katedrali’nin ana girişinde bulunan cümbez ağacı bence Mağusa’daki en değerli hazinelerimizdendir. Söylenenlere göre 1298 yılında katedralin inşaatına başlandığı zaman dikilmiştir. Kendisi Kıbrıs’ta yaşayan en yaşlı ve canlı ağaç olarak bilinmektedir. Cümbez ağacının kökleri doğu Afrika’ya dayanıp senede 7 kez meyve vermektedir. Meyvelerine halk arasında “firavun meyvesi” denmektedir. 2005 yılında yapılan araştırmaya göre ağaç 707 yaşındadır, günümüzdeyse 721 yaşındadır.[7]
Bu haftaki yazımı bir sanatçıyla anılan tarihî eserle bitirmek istiyorum: Namık Kemal Zindanı. 1873 yılında sahnelenen ve Namık Kemal tarafından yazılmış olan Vatan yahut Silistre oyunu sebebiyle Namık Kemal Mağusa’da bulunan zindana sürülmüştür ve hayatının 38 ayını burada geçirmiştir. Zindan, Venedik Sarayı’nın avlusunda yer almaktadır. İki katlı olan zindanın, alt katında tek pencereli bir hücre, üst katındaysa daha geniş ve iki camlı bir oda yer almaktadır. İlk zamanlarını alt kattaki zindanda geçirmiş olan Namık Kemal’in daha sonra vali tarafından üst kata çıkmasına izin verilmiştir. Şu anda müze olarak ziyaretçilerle buluşan yapının üst katında Namık Kemal’in çalışma masası yer almaktadır.[8]
Referanslar:
[1] Phantis Editörleri. (2006). Ammochostos. Phantis.
[2] Gazimağusa Belediyesi. (2019). Tarihi Yerler. Gazimağusa Belediyesi.
[3] BRTK Editörler. (2014). Mağusa’nın tarihi surları. BRTK.net.
[4] Mağusa Suriçi Editörleri. (2019). Othello Kalesi. Mağusa Suriçi Derneği.
[5] Cyprus Top Travel Editörleri. (2018). Othello Castle. Cyprus Top Travel.
[6] Tatil Dükkanı Editörleri. (2019). Lala Mustafa Paşa Cami. Tatil Dükkanı.
[7] Ağaçlar.net Editörleri. (2005). Cümbez Ağacı. Ağaçlar.net.
[8] North Cyprus Editörleri. (2019). Namik Kemal Dungeon & Museum. Cypnet.co.uk.
Kapak fotoğrafı için tıklayınız.